Margrethe, 1972’de henüz 32 yaşında, babasının ölümünün ardından Danimarka kraliçesi oldu. Arkeoloji, felsefe ve siyasal bilimler eğitimi alan Margrethe, kraliyet devletinin modernleşmesinde babasının başlattığı anlayışı sürdürdü. Kraliyetin dışa dönük ve şeffaf olmasına özen gösterdi.
HATİCE BEKTAŞ
“Kibritçi Kız”, ”Çirkin Ördek” gibi masalların yazarı ”H.C. Andersen”in adını duymayan çok az kişi vardır. Ancak Ingahild Grathmer takma adıyla “Yüzüklerin Efendisi” kitabının çizimlerini Danimarka Kraliçesi 2. Margrethe’nin yaptığını kim duymuş olabilir? Ya da ‘’ Kraliyet Tiyatrosuna kostüm diktiğini, H.C. Andersen masalları sahnelenirken koreografisini, kostüm tasarımlarını büyük bir zevkle yaptığını, işçi tulumuyla arkeolojik kazılara katıldığını…Peki en yakın arkadaşının evinde eline fırça alıp merdiven tepesinde boya yaptığı kimin aklına gelir? Birçok kilisenin papaz cübbelerini Kraliçenin işlediğini söylesemmm…
Danimarka Kraliçesi 2. Margrethe veliaht prenses olarak doğmamış, ama değişen dünyanın içinde modern ve örnek bir kraliçe olmayı başarmıştır.
Danimarka, vikingler çağından beri kraliyetle yönetiliyor. 2022, dünyanın sayılı müreffeh ülkeleri arasında yer alan, küçük yüzölçümü ve nüfusuna rağmen mutlu insanların yaşadığı bu ülkenin kraliçesinin tahta geçişinin 50. yılı. Korona salgını nedeniyle kutlamaların bir kısmı yaz sonrasına ertelense de devlet erkanı ve ailesi bu özel gününde kraliçeyi yalnız bırakmadı. Her yıl olduğu gibi Kopenhag sokaklarında süvariler eşliğinde at arabasıyla halkını henüz selamlayamadı, ama ailesiyle birlikte babasının mezarını ziyaret etmeyi ihmal etmedi. 2. Margrethe’nin 1972’de tahta çıkışı, aynı zamanda çok sevdiği ve örnek aldığı babasının da ölüm yıldönümü.
İşgalin hemen ardından…
Prenses Margrethe, 9 nisan 1940’da Danimarka’nın Alman işgaline uğramasının hemen ardından, 16 nisan 1940’da dünyaya geldi. Alman kuvvetlerinin Danimarka’yı işgalinin amacı Norveç limanlarını ve körfezlerini kullanmak, İsveç demirinin Almanya’ya kolaylıkla ulaşmasını sağlamaktı. Savaşta tarafsız olmayı yeğleyen Danimarka işgale hazırlıksız yakalandı ve direniş göstermeden teslim oldu. Kral 10. Christian ve hükümetin aldığı bu kararı onaylamayan bir grup halk, özellikle Danimarka Komünist Partisi taraftarları, kendi direniş gruplarını (Frihedskæmper/Özgürlük Savaşçıları) oluşturdu.
İşgal sırasında veliaht olan 9. Frederik ve bir İsveç prensesi olan karısı İngrid gizli gizli direnişçilere yardım ettiler. Veliaht yahudilerin işgal güçlerine teslim edilmesine karşı çıktı ve 1943 kasımında 7000 yahudi, (Danimarka’daki yahudilerin yüzde 95’i ) direnişçilerin yardımıyla İsveç’e kaçırıldı. Hitler’in sabotajcıların ölümle cezalandırılması talebi yerine getirilmedi, Özgürlük Savaşçıları’nın (Frihedskæmper) ileri gelenleri sarayda saklandı ve direniş planlarının bir kısmı saraydan yönetildi. 1943’de Almanlarla işbirliğinin bozulması da Veliahtın babasının attan düşmesinden sonra kral vekilliği yaptığı zamana rastlamaktadır.
Kraliçe olacağını bilmiyordu
1947’de tahta geçen 9. Frederik deniz kuvvetlerinde amiraldi. Müzik, bale, tiyatro gibi birçok sanat dalına ilgi duyuyordu. Danimarka’nın sömürgeleri Grönland ve Faroe Adalarına sık sık gidiyor, halkla yakından ilgileniyordu. Savaş öncesi ve sonrasında kraliyetin kaldırılması tartışmaları yaşansa da kralın sakin kişiliği ve halkı ile olan pozitif diyaloğu bu tartışmaları azaltmış, kraliçe 2. Margrethe zamanında ise en aza inmiştir. Savaştan en az zararla çıkılması, diğer ülkelerde olduğu gibi yahudilerin nazilere teslim edilmemesi, halkın özgürlük direncine katkıları kraliyete olan güvenin yeniden kazanılmasına neden olmuştur.
1953’deki anayasa değişikliğiyle Margrethe’nin kraliçe olmasının yolu açıldı. Anayasaya göre sadece erkek çocuklar kraliyete varis olabiliyorlardı. Üç kızı olan kral erkek çocuğun olmadığı durumlarda en büyük kızın tahta geçmesine olanak tanıyan yasayı çıkardı. Bu yasa 1976 yılında tekrar değiştirilerek kız ve erkek çocuklar arasındaki ayrım ortadan kaldırıldı. Prenses Margrethe 18 yaşına basar basmaz Devlet Konseyi (Rigsråd) üyesi oldu. Babasının yokluğunda kral vekilliği yaptı. Lise eğitimini bitirir bitirmez önce uzakdoğuya daha sonra Güney Amerika’ya birkaç ay süren olgunlaşma ve dünyayı tanıma amaçlı geziler yaptı. İngiltere’de bir yıl yatılı okula gittikten sonra Cambridge Üniversitesinde Arkeoloji, Kopenhag üniversitesinde siyasi bilimler ve Aarhus Üniversitesi’nde felsefe okudu. Fransa’da ve İngiltere’de siyasal bilgiler, ekonomi ve felsefe dersleri aldı. Askeri eğitimini teğmen rütbesiyle Hava kuvvetlerinde tamamladı. Londra’da bulunduğu dönemde eşi Fransız diplomatı Dük Henrik ile tanıştı ve 1967 yılında evlendiler. Balayını Adam ve Eva Mørk takma adıyla Türkiye’nin Bodrum ve Kuşadası gibi sahil kentlerinde geçirdiler. 1968’de veliaht Frederik, 1969’da prens Joakim dünyaya geldi.
32 yaşında tahta geçti
Margrethe, 1972’de henüz 32 yaşında, babasının ölümünün ardından Danimarka kraliçesi oldu. Kraliyet devletinin modernleşmesinde babasının başlattığı anlayışı sürdürdü. Kraliyet ailesinin dışa dönük ve şeffaf olmasına özen gösterdi. Halkının yaşamını ve günlük hayatını yakından tanımak için hiçbir fırsatı kaçırmadı. Faroe Adaları’na kraliyet gemisi Dannebrog İle, yaz aylarında Grönland adasına yaptığı düzenli geziler kraliyet ailesinin popülaritesini ve saygınlığını arttırdı. Tahta geçerken söylediği “Allah’ın yardımı, halkımın sevgisi, Danimarka’nın gücüyle…” sözleri kraliçelik yaşamının anahtarı ve rehberi oldu.
Sanatın birçok dalında aktif çalışmalar
Danimarkaca dışında İngilizce, Almanca, Fransızca ve İsveçce konuşabilen kraliçe Tivoli balet gösterilerinin sanat yönetmenliği grubunda yer almaktadır. H.C. Andersen’in masallarından esinlenen balet gösterilerinin sahne kreasyonu ve kostümlerinin tasarımında aktif olarak çalışmaktadır. En son olarak ‘’Kar Kraliçesi’ (Snedronningen) bale gösterisinin kostüm ve sahne çalışmalarını yapmıştır. Kraliçe’nin resimleri ve dekupaj gibi farklı çalışmaları zaman zaman Danimarka’nın değişik müzelerinde sergilenmektedir.
2013 yılında Aarhusdaki ASOS sanat galerisinde eşi Prens Henrik ile birlikte ”PAS DE DEUX ROYAL sergisinde 150 kadar eser sergilemişlerdir.
1982 yılında eşi Prens Henrik ile birlikte Fransız yazar Simone de Beauvoir’ın Bütün İnsanlar Ölümlüdür adlı eserini fransızcadan dancaya çevirmiş, kitap H.M. Vejerbjerg takma adıyla yayınlanmıştır. Viking kralı Regnar Lodborg’un hayatını anlatan kitabın çizimleri de kraliçeye aittir.
Hakları ve sorumlulukları
Kraliçe devletten aldığı ödenek ile geçiniyor. Miras vergisi dışında vergi yükümlülüğü yok. Sarayların yönetimi, devleti temsilen yaptığı yurt dışı gezileri, sarayların ve diğer kraliyet gayrimenkullerinin bakımı ve onarımı, resmi ziyaretlerin masrafları gibi birçok giderler bu ödenekten karşılanır. Kraliyet ailesinin seçimlerde oy kullanma hakkı var, ancak politik olarak tarafsızlığını korumak adına prensip olarak bu haklarını kullanmıyorlar.
Devlet Konseyi başkanı olarak başbakanı görevlendirme, bakanlar kurulunu ve yasaları onaylama gibi temel görevleri dışında Danimarka’nın uluslararası ilişkilerinde ülkesini temsil etmek de Kraliçe’nin görevleri arasında. Yasama halkın seçtiği meclisin, yürütme hükümetin görevidir. Kraliçenin yasaları veto etme hakkı vardır, yasaların uygulama sorumluluğu yasayla ilgili bakanın ve hükümetindir. Bu yüzden bir yasa onaylanırken ilk imzayı kraliçe, en son imzayı yasayı uygulayacak bakan atar.
Kraliçe’nin uygun gördüğü kişilere üstün başarı ve kahramanlık madalyası verme hakkı vardır. Sıkıyönetim ya da olağanüstü hal ilan edebilir, genel ya da kişisel aflar Kraliçe’nin onayından geçmek zorundadır.
Önce insan sonra kraliçe…
Kraliçe her yıl 31 Aralık günü tam saat 18:00 de halkına bir konuşma yapar. Konuşma televizyon kanallarında genellikle canlı olarak yayınlanır. Konuşmalarda hem geçen yılda yaşananların değerlendirmesini hem de gelecek yıl için beklentilerini dile getirir. Konuşmasını ‘’ Allah Danimarka’yı korusun’’ diye bitirir. Ancak corona salgını sırasında yaptığı konuşmayı ‘’Allah sizleri korusun’’ diyerek bitirdi. 1984 yılında yaptığı konuşmasında ise göçmen konusuna değindi:
‘’ …Çeşitli nedenlerle, çoğu kez ruhları ve bedenleri yıpranmış olan insanlar bizim ülkemize göç ediyorlar. Biz de, bizim cennet ülkemizi seçtikleri için gururla onlara kucak açıyoruz. Ama daha dilimizi ve kültürümüzü öğrenmelerine fırsat kalmadan misafirperverliğimizi unutuyor, göçmen işçileri ve ailelerinin hayal kırıklığını hesaba katmadan, kendi hayal kırıklığımızdan dem vurmaya başlıyoruz. Değişen zaman içerisinde zorluklardan en çok bu ailelerinin etkilendiğini düşünmeden, şakayla karışık ‘’aptalca’’ yorumlar yapıyoruz. Biz böyle soğuk davranınca alay konusu olmaları, tehditlerle karşılaşmaları çok normal. Buna hakkımız yok. Eğer gelecek yılların daha iyi olmasını istiyorsak bunları düşünmekle işe başlayabiliriz…’’
Korona yasakları nedeniyle 80. yaş gününü ülkesiyle birlikte kutlayamayan kraliçe, Danimarka’nın ikinci büyük şehri Aarhus’daki Marselisborg Sarayı’nda ailesi ve halkının büyük katılımıyla 16 nisan 2022’de 82. yaş gününü kutladı. Adı “Papatya” anlamına gelen Kraliçe halkının yanı başında olduğunu her zaman hissettiriyor. Bilgisi ve zekasıyla göz dolduruyor, birçok Avrupalı kraliyet ailesiyle yakın akrabalığı sebebiyle yeni kuşak kral ve kraliçelere rehberlik edip, yol gösteriyor. Hollanda Kralı Willem-Alexander, Norveç Veliahtı Haakon ve İsveç Prensi Philip’in vaftiz annesi olan Kraliçe, ingiltere tacının da 190. sıradaki varisidir. Zaman zaman kaldırılması konusunda tartışmalar yaşansa da, kraliyet halkın yüzde yetmişinin desteğiyle varlığını hala sürdürmektedir.
Kaynaklar:
Kitaplar:
- “De dybeste rødder” ( Kökler Derinde) Thomas Larsen
- “Barn af besættelsen” (İşgal Çocukları) Michael Müller
- “Margrethe 2. Danmarks Dronning” (Danimarka Kraliçesi 2. Margrethe) Henning Dehn- Nielsen
- “Monark og Menneske” (Kraliçe ve İnsan )Thomas Larsen
- “Undervejs” – (Yoldayken) Tom Buk- Swienty
Web
- danmarkhistorien.dk
- kb.dk
- natmus.dk
- bt.dk
- billedbladet.dk
paylaşmak için