Kanalı yapmakta zorlanan AKP hükümeti, Montrö’yü değiştirerek ABD’nin savaş gemilerine Karadeniz’i açabilir. Sürmene’de kurulan deniz üssüne de ABD savaş gemilerinin bağladığını görebiliriz
DR. ABDULLAH KÖKTÜRK
NATO ve ABD emperyalizminin kışkırtması ile Ukrayna’nın NATO’ya girme isteği birleşince beklenen Rusya-Ukrayna savaşı sonunda başladı.
Rusya 24 saati bulmadan Kiev’e ulaştı. Önümüzdeki 24 saatte Ukrayna teslim bayrağını çekmese bile, Ukrayna devlet başkanı Zerensky koltuğunu bırakacaktır.
Görünen Rusya Ukrayna savaşı olsa da, gerçekte ABD Rusya savaşı sürmektedir. Türkiye’yi alakadar eden tarafı ise AKP iktidarının bu savaşta ABD tarafında yer almak için hevesli olmasıdır.
ABD’nin amacı Karadeniz’de sürekli filo bulundurmak
ABD Enerji kaynaklarını ve ticaret yollarını kontrol etme amacıyla, filo bulunduramadığı tek deniz olan Karadeniz’de sürekli olarak savaş gemilerini bulundurmak ve Rusya’yı Karadeniz’den de çevrelemek isteğinde. Bu amaç için 1936 Montrö sözleşmesini önünde bir engel olarak görmekte.
ABD’nin Rusya Ukrayna gerginliğini sürekli kaşıyarak ve Ukrayna’yı provoke ederek bir an önce Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasını neredeyse bekledi. İlk gün Rusya’nın kazançlı olduğu görülse de tüm kartlar daha açılmadı.
Önümüzdeki hafta Montrö daha çok konuşulacak
ABD önümüzdeki günlerde Montrö Boğazlar Sözleşmesini tartışmaya açacak ve bilhassa 19. Madde üzerinden Türkiye’yi sıkıştıracaktır.
Ekonomik ve siyasi yönden sıkışmış olan AKP iktidarının yakın bir zamanda Montrö’nün 19. Maddesini uygulamaya sokacağını düşünüyorum:
19. maddenin 2. Fıkrası;
“savaşan herhangi bir devletin savaş gemilerinin boğazlardan geçmesi yasak olacaktır” der.
Ancak Rusya’da aynı maddenin 4. Fıkrasını kullanarak bir müddet daha gemilerini Karadeniz’e geçirmeye devam edecektir.
19. maddenin 4. Fıkrası;
“2. Fıkrada konulmuş geçiş yasağına karşın, Karadeniz’e kıyıdaş olan ya da olmayan savaşan devletlere ait olup da bağlama limanlarından ayrılmış bulunan savaş gemileri, bu limanlara dönebilirler” demektedir.
Yine 21. Maddeye göre; “Türkiye kendisini pek yakın bir savaş tehlikesi tehdidi karşısında sayarsa, savaş gemilerinin geçişi konusunda Türk Hükümeti tümüyle dilediği gibi davranabilecektir”.
Eğer Türkiye kendisi için Rusya’yı bir tehdit olarak görürse, yine 21. Maddeye göre yukarda bahsedilen 19. Maddenin 4. Maddesini uygulamama hakkına sahip olacaktır. Yani Rus savaş gemilerinin geri dönüşünü de engelleyebilecektir.
Türkiye 21. Maddedeki yetkisini kullanırsa Rusya BM Güvenlik Konseyi’nde itiraz hakkını kullanabilir. Ancak Rusya’nın bu kararı iptal ettirebilmesi yine Montrö’ye göre Güvenlik Konseyi’nin 2/3 oyu ile mümkün.
Türkiye Rusya ile karşı karşıya gelebilir
AKP iktidarı ABD’nin bölgedeki her isteğini yerine getirmeye hazır gözüküyor. Montrö’nün yukardaki maddelerini uygulayacak olan iktidar Rusya’yı karşısına alabilir.
Ancak iktidar gözünü karartmış gözüküyor. AKP iktidarı önümüzdeki yıllarda Montrö’nün 29. Maddesini çalıştırıp sözleşmenin askeri gemiler ile kısmını değiştirmeye kadar gidebilir.
AKP’nin gitmesi Karadeniz’de barışa hizmet eder
Montrö’nün değişmesi Karadeniz’deki 4 ülkenin ¾ ünün oyu ile mümkün. Türkiye, Bulgaristan ve Romanya ile ortak hareket ederse ancak o zaman Montrö sözleşmesi değiştirilebiliyor.
Kanalı yapmakta zorlanan AKP hükümeti, Montrö’yü değiştirerek ABD’nin savaş gemilerine Karadeniz’i açabilir. Sürmene’de kurulan deniz üssüne de ABD savaş gemilerinin bağladığını görebiliriz.
Ancak 2026’dan önce Montrö üzerinde bir değişiklik teklifi vermek mümkün değil. Karadeniz’de barışı korumak 2023’de AKP’yi iktidardan göndermekle mümkün görünüyor.
PAYLAŞMANIZ İÇİN