Amerika’da bir siyahiyseniz sabah koşusuna çıktığınızda şüpheli bulunup beyaz mahalle sakinlerince öldürülebilir ya da sinyal vermeden şerit değiştirdiğiniz için kafanıza polis tarafından silah dayanabilir ve üç gün sonra cesediniz bir hapishane hücresinde bulunabilir. Bu iki olaydaki kurbanların ilki Ahmaud Arbery öldürüldüğünde 25, ikinci kurban Sandra Bland ise 28 yaşındaydı.
EVRİM SARGIN / Brooklyn, New York
ABD’nin Minnesota eyaletinde George Floyd’un 25 Mayıs 2020 tarihinde polis tarafından öldürülmesiyle başlayan olaylar ikinci haftasına girerken “Siyahi Hayatlar Önemlidir” (Black Lives Matter) hareketi yeni bir ivme kazandı. Bu yazıda, son iki haftadır eylemlerde sıkça telaffuz edilen isimleri, ölümlerinin arkasındaki nedeni ve bu hareketin taleplerini konuşacağız.
George Floyd 25 Mayıs günü öldürüldüğünde 46 yaşındaydı. Sahte 20 dolarlık banknotla sigara almak istemişti. Banknotun sahte olduğu farkedilince olay çıkarmadan sigarayı geri verdi ve aracına geri döndü. Ancak polis olay yerine gelmişti bile. Polis memuru Derek Chauvin’in, Floyd’u gözaltına alırken (Floyd’un elleri arkadan kelepçeli olmasına ve herhangi bir direniş göstermemesine rağmen) Floyd’un ensesine diziyle nefes alamayacak şekilde dokuz dakika boyunca bastırması ölümüne sebep oldu. ABD’li polis tarafından sıkça kullanılan bu yönteme boyun kilidi (chokehold) deniyor ve yasa gereği ancak aktif direniş gösteren kişilere uygulanması gerekiyor. Tabii hayat teoriye uymuyor. Sistematik polis şiddetinin ve ırkçılığın alenen yaşandığı ABD’de bu yöntem keyfi bir şekilde uygulanabiliyor.
Yoldan geçenler tarafından kaydedilen görüntüler kamuda infial yaratınca ölüme sebep olan polis ve bu duruma sessiz kalan hatta yardım eden diğer üç polis memuru 26 Mayıs günü görevden uzaklaştırıldı. İlk aşamada, Chauvin hakkında üçüncü derece (en hafif) cinayet suçlamasıyla dava açılırken, diğer polisler hakkında herhangi bir cezai işlem başlatılmadı. Ancak, olayların tüm ABD’ye ve hatta başka ülkelere de sıçramasıyla birlikte 4 Haziran Perşembe günü Chauvin hakkındaki suçlama ikinci derece cinayete yükseltildi ve diğer polis memurları da (J. Alexander Kueng, Thomas Lane ve Tou Thao) cinayete yardım etmek suçundan tutuklandı ve haklarında dava açıldı. İkinci derece cinayet yanlışlıkla yani öldürme amacı taşımadan cinayete sebebiyet verme suçlaması. Ailenin avukatları suçlamanın birinci derece cinayete yani kasten adam öldürme suçuna dönüştürülmesini talep ediyorlar.
Otopsi raporu, öldürüldüğünde Floyd’un Covid-19 hastası olduğunu gösteriyor. Floyd, epidemi ile başlayan ekonomik krizde işini kaybetmişti.
AHMAUD ARBERY NEDEN ÖLDÜRÜLDÜ?
Ahmaud Arbery 23 Şubat 2020 tarihinde öldürüldüğünde 25 yaşındaydı. ABD’nin güney eyaletlerinden biri olan ve ırkçılığın yaygın olduğu Georgia’da yaşıyordu. Tek suçu beyaz bir mahallede spor yapması ve inşaat halindeki bir evde soluklanmasıydı. Cinayet zanlısı Gregory McMichael ve oğlu Travis McMichael mahallelerinde inşaat halinde olan bir eve izinsiz girip çıkan siyahi bir adamın peşindeydi. 23 Şubat tarihinde spor yapmak için mahalleden geçen Arbery’nin şüphelendikleri kişi olduğuna kanaat getirdiler. New York Times gazetesinin yayınladığı bir videoda, inşaat halindeki eve çocuklar da dahil pek çok kişinin izinsiz giriş yaptığını, daha önce McMicheal ailesinin gördüğü siyahi kişinin Arbery olup olmadığının bilinmediğini, hatta olsa bile herhangi bir inşaat malzemesinin çalınmadığını gösteriyor. Videoda, baba ve oğul McMicheal araçlarıyla Arbery’i sıcak takibe aldıkları ve öldürdükleri açıkça gözüküyor. Daha sonra Arbery’nin cesedini kontrol ettiklerinde ise herhangi bir ateşli silah bulamıyorlar. Görüntüler, McMicheal ailesiyle birlikte Arbery’i araçla kovalayan bir başka beyaz mahalle sakini Bryan Williams tarafından çekiliyor. Cinayet 23 Şubat’ta işlenmesine rağmen zanlılar ancak 4 Haziran 2020 tarihinde, Siyahi Hayatlar Önemlidir hareketi politik ivme kazandıktan sonra tutuklandı.
New York Times haberine göre Gregory McMichael yerel savcının bürosunda da çalışmış Glynn County eski polis memuru. Yerel savcı bu nedenle davadan çekiliyor ancak raporuna şunu eklemeyi unutmuyor: “Georgia eyalet yasalarına göre kişiler güvenlik gücü olmaksızın hırsızlıktan şüphelendikleri kişileri sıcak takibe alabilir ve tutuklayabilirler. Hatta kendi mülkiyetlerine izinsiz giren kişileri silahla durdurabilirler.” Ne var ki, Arbery bahsedilen hiçbir suçu işlemiş değil. Tek suçu, şüphe çeken, siyahi erkek olması ve beyaz mahallesinde koşması.
BREONNA TAYLOR NEDEN ÖLDÜRÜLDÜ?
Breonna Taylor, 13 Mart 2020 tarihinde Kentucky’nin Louisville kentinde kendi evinde hatta kendi yatağında öldürüldü. 26 yaşında bir acil servis görevlisiydi ve hemşirelik eğitimi almayı planlıyordu.
New York Times haberine göre Louisville polisi uyuşturucu satıcısı iki kişiyi takibe alıyor. Bu iki kişiden birinin Breonna Taylor’ın evini paket almak için kullandığından şüphe ediyorlar. Polisin kapıyı çalmadan ve kendilerini tanıtmadan eve baskın yapıp arama izni var. Polis, buna rağmen kapıyı çaldıklarını ve kendilerini tanıttıklarını fakat içeriden silahlı direnişle karşılık verenlerin olması üzerine çatışmanın başladığını ve Breonna’nın bu çatışmadan sağ kurtulamadığını söylüyor.
Taylor’ın ailesinin ve çatışma sırasında evde olan erkek arkadaşı Kenneth Walker’ın ifadeleri ise farklı. Walker, polisin sivil kıyafetle kapıyı çalmadan ve kendilerini tanıtmadan eve girdiklerini; Walker girenlerin hırsız olduğunu düşündüğünü ve bu nedenle lisanslı silahıyla engel olmak istediğini belirtiyor. Kenneth Walker kasıtlı olarak polisi öldürmeye teşebbüs suçundan tutuklandı ancak geçtiğimiz ay bu suçlama düşürüldü. Kenneth hâlâ hapiste. Breonna ise kendi yatağında sekiz kurşunla öldürüldü.
Bu iki taraflı hikâyede polisin inandırıcılığını örten bazı hususlar var. Uyuşturucu satıcısı olduğundan şüphelenilen iki kişi de Breonna’nın evine baskına gidildiğinde zaten tutuklu. Ayrıca, çatışmanın ardından evde yapılan aramada herhangi bir uyuşturucu izine de rastlanmıyor. Kamuoyu polisin yanlış eve girdiğini düşünüyor. Suçu işleyen polislerin isimleri ise hâlâ bilinmiyor.
SİYAHİ HAYATLAR DEĞERLİDİR HAREKETİ VE TALEPLERİ
George Floyd, Ahmaud Arbery ve Breonna Taylor öne çıkan isimlerden. Ancak kamuoyu gündemine girmemiş ya da görgü tanıklarının video kamerasına takılmamış onlarca isim var. Onları Jane ya da John Doe olarak anıyoruz. Tüm bunların önüne geçebilmek ve sistematik polis şiddetini ile ırkçılığı alt edebilmek için Siyahi Hayatlar Değerlidir hareketi kısa vadede sekiz yasa değişikliği talep ediyor.
- Boyunkilidi (Chokeholds) ve Boğarak Engelleme (Strangleholds) yasaklansın
Polisin gözaltına alma süresince kefiyen uyguladığı bu eylemler ancak 100 büyük kentin 28’de yasaklanmış durumda. ABD yönetim sistemine göre bu uygulamayı Belediye Başkanları yürürlükten kaldırabilir. George Floyd’un öldürüldüğü ve eylemlerin başladığı şehir Minneapolis’te bu iki uygulama 4 Haziran Perşembe günü yürürlükten kaldırıldı.
- Polis, Gerilimi Düşürsün
Polis güç kullanımına başvurmadan önce gerilimi düşüren tedbirler alsın ve güç kullanımına ancak son çareyse başvursun. Bu uygulama 100 büyük şehrin ancak 44’ünde mevcut.
- Polis, Ateş Etmeden önce Uyarsın
Bizim için artık olağan olan bu yasa ABD’de pek çok eyalet ve şehirde mevcut değil. Polis tehlike hissettiği anda uyarıda bulunmadan ateş etme yetkisine sahip.
- Polis, Diğer Tüm Çareler Tükendiğinde Ateş Etsin
ABD’de polis yukarıda da bahsettiğimiz üzere keyfice ateş edebiliyor ve bunu başka bir yol izlemeden yapabiliyor. 100 büyük şehrin 58’inde polis tutuklama ya da gözaltına alma sürecine girmeden ateş etme yetkisine sahip.
- Polise Müdahale Etme Yükümlülüğü Getirilsin
Bir polis memuru aşırı güç kullandığında diğer polis memurları yasa gereği duruma karışamıyorlar Floyd örneğinde olduğu gibi. Derek Chauvin, Floyd’un boynuna bastırır ve Floyd yardım için yalvarırken diğer polis memuru Tou Thao görgü tanıklarını çevreden uzaklaştırıyor ve ekip arkadaşının “görevini” daha iyi yerine getirmesini sağlıyordu. Kendisi de Asyalı bir Amerikalı olan Thao, bunu sadece ırkçı ya da faşist olduğu için değil yasa gereği böyle davranması gerektiği için de yapıyordu. Talep edilen değişiklikle polis memurlarına meslektaşları yanlış bir uygulama yaparken müdahale hakkı sağlanmış olacak.
- Hareket Eden Araçlara Ateş Açılmasın
Hareket eden araçlara polis tarafından ateş açılması suiistimal edilen uygulamalardan biri. Polis, Sandra Bland örneğinde olduğu gibi sinyal vermeden şerit değiştiren bir araca bile ateş edebiliyor.
- Zor Kullanımına Süreklilik İlkesi Getirilsin
Polis ancak aşırı ve devam eden durumlarda zor kullansın.
- Tüm Zor Kullanımları Rapor Edilsin
Polis tarafından zor kullanımına başvurulan her olay rapor edilsin.
Protestolar ikinci haftasını bitirirken ABD’de ırk ve sınıf kavramlarının nasıl iç içe geçtiğini, ABD tarihini ve ırkçı yasalarını ilerleyen bölümlerde konuşacağız.
Protestocuların da dediği gibi adalet gelmeden barış da gelmeyecek!
