Danimarka’da yaşa göre eğitim ve eğitimde müfredatın temelini o attı. Danimarka’da kadınların bilgi sahibi olması ve güçlenmesi büyük ölçüde onun çabalarının sonucudur. Kızlar için kurulan ilk temel eğitim, lise, fakülte ve meslek okulları onun açtığı N. Zahle okullarıdır. N. Zahle, kadınların okullarda öğretmenlik yapma hakkı elde etmesinin de öncüsüydü. Danimarka Kraliçesi 2. Margrethe’in de öğrenim gördüğü N. Zahle okulları hala eğitim vermeye devam etmektedir.
HATİCE BEKTAŞ
Natalie Zahle daha küçük bir çocukken ağabeyinin sahip olduğu eğitim olanaklarını kıskanırdı. O zamanlar Danimarka’da kızlar okula gönderilmiyordu. Biraz büyüdüğünde bir kız okulu kurmayı aklına koydu. Pedagojik idealleri olan bir okul olacaktı bu. 20 yıl sonra gerçekleştireceği bu hayal, N. Zahle okulları bugün hâlâ eğitim vermeye devam ediyor. N. Zahle okulları Danimarka’nın en iyi okullarından biri kabul ediliyor..
Natalie Zahle Danimarka’da öğrencilerin yaşlarına göre eğitim alması ve belirli bir müfredat programında eğitilmesinin temelini atmıştı. Danimarka’nın bugünkü eğitim sistemi bu temeller üzerine kurulmuştur.
Danimarka’da kadınların ve kızların bilgi ve güce kavuşması büyük ölçüde Natalie Zahle’nin çabalarının sonucudur. Bugünkü eğitimin yaşa göre; yani sınıf eğitimi, sistematik olması; yani günlük ders programı, cinsiyete bağımlı olmayan öğretmenlik mesleği Natalie Zahle’nin pedagojik ideallerinden kaynaklanmaktadır. Danimarka tarihinin kızlar için kurulmuş ilk temel eğitim, lise, fakülte ve meslek okulları Natalie Zahle okullarıdır.
Gelenekselleşen ”Çarşamba okumaları”
N. Zahle, Horsens yakınlarında bir kilise lojmanında dünyaya geldi. İyi bir çocukluk geçirdi. O da ağabeyi gibi okula gitmek istiyordu. Ancak o yıllarda kızlar okula gönderilmediği için babasının vaazları ve şiirlerini tekrar tekrar yazarak, kendi kendine okuma yazmayı öğrendi. Anne ve babası kısa aralıklarla ard arda ölünce Kopenhag’da babaannesi ve dedesinin yanında yaşamaya başladı. Okula da burada kaydoldu.
1800’lü yılların başında kızlar birkaç yıllık ilkokul eğitimi dışında başka bir eğitim alamıyorlardı. 1814’te okula gitme zorunluluğu getirilmiş olsa bile okula gönderilen çocuk sayısı, özellikle kız öğrenci çok azdı. Çünkü ailelerin çocukların iş gücüne ihtiyacı vardı. Üstelik okulların eğitim kalitelerinde de büyük farklılıklar bulunuyordu.
O dönemde erkek çocukları ya enstitülerde ve üniversitede okuyorlar ya da zanaat öğrenmek için bir ustanın yanında çalışıyorlardı. Kızlar ise ilkokuldan sonra hemen evlendiriliyorlar veya zengin ailelerin evlerine hizmetkar olarak gönderiliyorlardı. Kadınların kendi hayatları hakkında kendilerinin karar vermesinin sözü bile edilemezdi; çocukken babalarının, hemen arkasından da ya kocalarının ya da evlerinde çalıştıkları beylerin vesayeti altındaydılar.
O, kendisi için farklı bir gelecek istiyordu. İlkokuldan sonra özel öğretmen olarak çalışma iznine başvurdu. Sonraki beş yıl içerisinde zengin ailelerin çocuklarına özel öğretmenlik yaparken aslında bu işten ne kadar zevk aldığını farketti. Bu dönemde karşılaştığı zorlukları ve kullandığı eğitim metodlarından edindiği deneyimleri not etmeye başladı. Örneğin öğrencilerinin hikaye okunurken ya da anlatılırken pürdikkat dinlediklerini ve öğrenmeye daha hevesli olduklarını gözlemledi. O yüzden eğitim verirken yüksek sesle okuma ve anlatmayı önemsemiştir. Öyle ki ailelerden birinde Natalie’nin çarşamba günleri bütün aile fertlerine hikaye okuması gelenek haline gelmiş, bunu ‘’Çarşamba Düşünceleri’’ olarak adlandırmışlardır. Kız okulları açıldıktan sonra da ”Çarşamba okumaları” çok uzun yıllar bir gelenek olarak devam etmiştir.
Danimarka Kraliçesi’nin okuduğu okul
Natalie Zahle kızlar için bir okul açmanın gerekliliğine inanıyordu. Pedagojik fikirleri olsa bile bunu sistematik bir kuruma taşıyabilmesi ve tek tek eğitim verdiği öğrencilerini bir okul çatısı altında toplayabilmesi için o dönemde kadınların öğretmenlik yapmasına olanak tanıyan bir kurstan geçmesi gerekiyordu. Beş yıl özel öğretmenlik deneyiminden sonra 1846’da özel ders veren öğretmenlerin pedagojik eğitim aldıkları ”Kadınlar İçin Yüksek Eğitim Kursu”nun/Højere Dannelsesanstalt for Damer sınavlarına girdi ve 1851’de bitirdi. Bu okul ilk öğretimden sonra kızların eğitim alabildikleri tek kurumdu.
Natalie Zahle daha okulu bitirmeden önce kurmayı düşündüğü kız okulu hakkında bir pedagojik plan hazırlamıştı. Diplomasını aldıktan sonra yatılı bir kız okulu açmayı denedi, ancak bu ilk teşebbüsü başarılı olmadı. Yurt dışına giderek diğer ülkelerin okul ve pedagojik ideallerini incelemeyi planladığı bir anda Kopenhag Eğitim Müdürlüğü’nden beklemediği bir öneri geldi. Eğitim komisyonundan birisi onun ödevini okumuş, modern fikirlerinden ve pedagojik vizyonlarından etkilenmişti. 25 kız öğrencisi olan bir okulun müdürlüğü teklifini hiç düşünmeden kabul etti ve 15 nisan 1852’de ilk ”Frk. Zahles” okulunu açtı. Bu okul günümüzde, N. Zahle okullları olarak iki halk okulu, lise ve eğitim fakültelerini içinde barındıran büyük bir eğitim kurumu olarak devam etmektedir. Danimarka’nın şimdiki kraliçesi 2. Margrethe lise eğitimini N. Zahle Lisesi’nde/ N. Zahle Gymnasium’u tamamlamıştır.
Terbiye, eğitim ve öğretim
Natalie Zahle eğitimde belirli bir pedagojik doktrinin zaman aşımına uğrayacağını, gelişimi engelleyeceğini söyler, zamanın değişik pedagojik ideolojilerin takip edilmesi ve eğitim sistemine uyarlanmasının gerekliliğine inanırdı. Zahle’ye göre öğreti herşeyden önce insanı bir bütün olarak ele almalıydı. Öğretim hazır bilgiyi ezberlemekten arındırılarak beceri kazandırmalı ve yeteneklerin desteklenmesine yönelik olmalıydı. Bu bağlamda öğretimin tek başına yetmeyeceğini, eğitimin en az öğretim kadar önemli olduğunu benimserdi. N. Zahle’ye göre terbiye, eğitim ve öğretim birbirini tamamlayan unsurlardı.
N. Zahle okulunda genellikle erkek öğrencilerin okuduğu okulların müfredat programı uygulanmış, bazen daha da geliştirilmiş programların uygulandığı olmuştur. Kızlar bu okullarda toplum kurallarını ve demokratik bir toplumun yapısını öğrenirlerdi. O zamanlar demokrasi bilinen bir kavram olmasa bile, demokratik fikirler üretilmeye başlanmıştı. N. Zahle kızların yenilenen toplum içerisinde aktif rol almaya hazırlıklı olmalarını önemsemiştir. En fazla on iki öğrencinin bulunduğu sınıflarda ders veren öğretmenlerin mesleklerini sevmeleri ve bunun bir gönül işi olduğunu benimsemeleri gerekmekteydi. Çok önemli bir görevi üstlendiklerinin bilincinde olan öğretmenler yeniliklere ve kişisel gelişime açık olmalıydılar. Bu donanıma sahip yeterli kadın öğretmen olmadığının farkında olan N. Zahle zamanın en iyi erkek öğretmenlerini hem öğrencilere hem de diğer öğretmenlere ders vermeleri için görevlendirmiştir. Erkek öğretmenler kadın öğretmenlere değişik pedagojik yöntemleri öğretirken kadın öğretmenler de erkek öğretmenlere el işi, yemek dersi ve kız öğrencilerin ilgi alanları konusunda ders verirdi. Böylece meslek içi eğitim kursları ile öğretmenlerinin mesleki gelişimlerine katkıda bulunmuştur. N. Zahle okulları o dönemlerde bir eğitim laboratuvarı olarak da işlev görmüştür.
Başlangıçta fakir aile çocuklarına eğitim verilirken zamanla toplumun farklı kesimlerinden gelen kız öğrencilerle öğrenci sayısı iki yüzü geçmiş, 1860 yılında Danimarka’nın en büyük kız okulu olmuştur.
Gündüz saatlerinde öğrencilere eğitim veren okul akşam saatlerinde öğretmenlerin mesleki gelişimlerine yönelik çalışmalar yapıyordu. Kadın öğretmenlerin bir kısmı ve N. Zahle’nin evlat edindiği üç öğrenci okulun lojmanında kalıyordu. Hiç evlenmemiş olan N. Zahle böylece kendisi için de bir aile kurmuştu.
Danimarka’da heykeli dikilen ilk kadın
N. Zahle eğitimi sistematik bir plan çerçevesine yerleştiren ilk okul müdürü olmuştur. Öğrencilerin derslerini yaşlarına göre düzenler, her yıl yeni bir ders ekleyerek eğitimi öğrencilerin öğrenebilme seviyesine uyarlardı. Ayrıca öğrencilere not vermek yerine her yılın sonunda hem derslerdeki başarıları hem de kişisel gelişmeleri değerlendirilirdi. Böylece öğrenciler beceri ve yeteneklerine en uygun eğitimi alırlardı. Öğrencilerin çabaları ve yeteneklerini en üst seviyede kullanabilmelerini hedefleyen eğitim sisteminin ünü bütün ülkeye yayılmış, artık soylu aileler de kızlarını N. Zahle okuluna göndermeye başlamışlardı. Bugün erkek çocuklara da eğitim veren N. Zahle okulu temel eğitim, Lise ve Lise dengi okullarında 1300’den fazla öğrenciye eğitim vermeye devam etmektedir.
N. Zahle kendi alamadığı eğitimi gelecek kuşakların almasına olanak tanımıştır. Eğitimin her dalında önderlik yapmış, kızlara ilk kez öğretmen diploması vermiş, ilk kız lisesini kurmuştur. Üniversite eğitimine başlayan ilk kadınlar da N. Zahle okulu öğrencileridir. Bünyesindeki eğitim fakültesinden mezun olan öğretmenler ise farklı şehirlerde benzer okullar kurup yönetmişlerdir.
N. Zahle Danimarka’da heykeli dikilen ilk kadındır.
Bugün Danimarka temel eğitim okullarında hem kız hem erkek öğrencilere verilen yemek, marangozluk, dikiş, yüzme gibi derslerin amacı öğrencilerin kişisel gelişimlerine destek olmak, kendilerini keşfetmelerini sağlamaktır. N. Zahle’nin eğitim ve öğretim anlayışından kaynaklanan bu uygulamanın halen geçerli olması, eğitimin nesillerin geleceğini inşa etmekteki rolünü anlatmaktadır. Not ve karne sistemi yerine öğrencilerin öğrenme düzeylerine göre eğitim alması da yine N. Zahle’nin eğitimin amacı konusundaki insanı bir bütün olarak algılama pedagojisinden kaynaklanmaktadır. Natalie Zahle’nin dediği gibi: “Eğitim zamanın gereksinimlerine göre şekillenmelidir.”
Kaynak:
https://skolehistorie.au.dk/temaer/laerer-for-livet/natalie-zahle-foregangskvinde-og-skolegrundlaegger
https://denstoredanske.lex.dk/Natalie_Zahle
https://skolemonitor.dk/nyheder/art8201391/S%C3%A5-hvorfor-mangler-hun-i-historieb%C3%B8gerne