Sadece İstanbul ve Ankara’da bir yılda doğan bin 580 erkek bebeğe konunca ister istemez soruyor insan… Mehmet Ali’nin, Hasan Hüseyin’in, Ali Rıza’nın, hadi bir de Binali’nin nesi vardı arkadaş?
MECİT ÜNAL
2020 yılında Türkiye’de 559 bin 753 erkek, 531 bin 390 kız bebek dünyaya gelmiş.
Bu kadar bebeğe –gelenekte kızlara pembe, oğlanlara mavi olmak üzere,- kundak bezi, zıbın ve patikten önce birer ad gerekiyor.
İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün 2020 yılında dünyaya gelen bebeklere konan adlarla ilgili açıkladığı rakamlar erkek bebeklerden 7 bin 540’ına Yusuf, 6 bin 236’sına Miraç, 6 bin 222’sine Eymen adı konduğunu, kız bebeklerden 11 bin 179’una Zeynep, 7 bin 316’sına Elif, 6 bin 335’ine Defne adı verildiğini gösteriyor.
ÇİFT İSMİN ASALETİ
Bir de, toplumda asalet belirtisi olarak da görülen iki isim koyma geleneği var. Ancak, Mehmet Ali, Hasan Hüseyin, Ali Rıza gibi anonimleşmiş iki isimlerden değil bunlar…
Toplumumuzda yaygın olan çift isimler genellikle ülke çapında tanınan tarihi, siyasi, sanatsal nitelikleri olan kişiler örnek alınarak konulmuştur. 1880’lerde Namık Kemal’den, Cumhuriyet’ten sonra Atatürk’ten esinle konan Mustafa Kemal adları bu özelliklere sahiptir. 60’larda verilen Gürsel ile 1980’lerdeki Evren adlarının askeri darbelerle yakın ilgisi bulunduğu açıktır. Gürsel’i genellikle 27 Mayıs’ı, Evren’i ise 12 Eylül’ü destekleyen ana-babalar tercih etmiştir. 12 Mart paşalarından hiçbirinin adı, doğan çocuklara verilecek kadar önemli olmamıştır. Oysa Deniz adı, 70’lerden günümüze çoğunlukla Deniz Gezmiş’ten kaynaklanmıştır. Adnan Menderes ise 27 Mayıs karşıtı merkez sağ kesimin isim tercihi olmuştur 60’larda. Türk siyasetinde etkili olan liderlerden Bülent Ecevit’e olan sevgi Ecevit’te somutlaşırken Süleyman ismi ancak soyadı Demirel olanlarda anlam kazanabilmiştir.
Yaklaşık 18 yıldır iktidarda olmasına, kendisinden önceki liderlerden etkili bir siyasi kişilik göstermesine karşın Erdoğan’ın adından yok denecek kadar az esinlenilmesi çok ilginç bir durumdur. Erdoğan’ın siyasal performansına ve tek başına aldığı oy yüzdesine göre yeni doğan binlerce bebeğe Recep Tayyip ya da Erdoğan adı verilmek gerekirdi oysa.
EYLEM’DEN TUANA’YA
Toplumumuzda geleneksel olarak konmuş yaygın çift isimlerden Mehmet Ali, Hasan Hüseyin, Ali Rıza kaynaklandıkları gerçek tarihi kişilerden bağımsız olarak konulmaktalar artık. İbrahim Ethem, Hasan Basri, Ali İhsan, Ali Osman, Ömer Faruk gibi kalıplaşmış çift isimlere de rastlanmaktadır.
Çift isim Osmanlı’nın son dönemlerinde genellikle biri atadan/dededen esinlenerek diğeri ise çocuğun kendi adı olarak konulmuş isimlerdir. Çift isim koyma geleneği 60’lara kadar sürmüş olmalı. Bu tarihlerden sonra genellikle tek isim konulmaya başlandığı söylenebilir.
Dönem dönem bazı tek isimlerin de yaygın olarak konulduğu olmuştur toplumumuzda…
Ali, Yusuf, Mehmet, Ahmet, Zeynep, Ayşe, Fatma, Hatice, Emine, Elif gibi geleneksel yaygın isimler dışında, 70’lerde Eylem, Hazal, Barış, 80’lerde Eylül, Gamze, Berat, 90’larda Gözde, 2000’li yıllarda Aleyna, Tuana, Nur’lu kız isimleri ile Miraç, Eymen vb. erkek adları yaygınlaşmıştır. Dönemsel yaygın isimler dışında anne-babalar dünya görüşlerine, dinsel inançlarına, etnik kimliklerine göre de ad seçmektedirler.
KİM BU ÖMER ASAF?
Çift ismin asaletinin günümüzde de sürdüğüne kuşku yok. 2020 yılı rakamları gelenekte bulunmayan bir çift ismi öne çıkarıyor; Ömer Asaf’ı.
2020 yılında erkek bebeklere en fazla verilen Ömer Asaf, hiçbir tarihsel, siyasal ya da sanatsal bağlama sahip olmadığı halde Marmara, İç Anadolu ve Karadeniz bölgelerindeki şehirlerde en fazla tercih edilen isim olmuş. 2019’da 22 ilde birinci sırada yer alan Ömer Asaf, 2020’de Ankara’da doğan erkek bebeklerin 377’sine, İstanbul’da dünyaya gelen erkek bebeklerin ise bin 203’üne konmuş.
Sadece İstanbul ve Ankara’da bir yılda doğan bin 580 erkek bebeğe konunca insan ister istemez soruyor, nereden kaynaklanıyor bu isim, kim bu Ömer Asaf, kimden esin?
Şunları bulabildim…
2006’da doğmuş bir Ömer Asaf var. Zonguldak Kömürspor’da futbol oynuyormuş ama daha 14 yaşında, dolayısıyla ondan esinlenilmiş olamaz!
“Ala Pranga” ve “Gelişgüzel” adlı iki kitabı bulunan bir yazara rastladım ancak Ömer Asaf ismi bu yazardan da kaynaklanmış görünmüyor.
Geriye “Yanık Koza” adlı TV dizisi kalıyor ki, bir yılda yüzlerce bebeğe Ömer Asaf isminin verilmesinde, 2005’te başlayıp 2007’de sona eren dizideki çocuk karakteri Ömer Asaf’ın etkili olduğu konusunda da kuşkuluyum.
İlik nakli beklerken ölen Sakarya-Pamukovalı 5 aylık bebek Ömer Asaf da, Milliyet’in 2014 Kasım’ındaki bir haberine göre, “Babama ‘Galatasaray maçı var’ dersek madenden çıkar” diyerek taraftar gruplarının birleşmesini sağlayan Karaman’da maden ocağında mahsur kalan Mehmet Özcan’ın 5 yaşındaki oğlu Ömer Asaf da olamaz. Toplumumuz bu tür hissiyatlarını gazete sayfalarında yitireli çok oldu.
Ama öte yandan da Google’a yazıp görselleri tıklayınca çıkan sonuçlar karşısında şaşırıyorsunuz, çünkü resmi rakamları aşan sayıda “Ömer Asaf” olması da son derece mümkün.
“BAZI ŞEYLERİN DEĞİŞTİĞİNE İŞARET”
O zaman neden Ömer Asaf?
Bu soruyu o kadar çok kişi sormuş ki ortaya sosyal medyada upuzun bir Ömer Asaf “geyiği” oluşmuş ama net bir yanıtı yok…
İşte Ekşi Sözlük’teki “geyik”lerden birkaçı:
“İnsanın, Ali Rıza, Hasan Hüseyin, Mehmet Ali’nin nesi vardı diyesi geliyor. Ama kızlarda Zeynep yerini korumuş”,
“Ali Rıza, Hasan Hüseyin, Mehmet Ali’den Ömer Asaf’a bu, ülkede bazı şeylerin değiştiğine işarettir”,
“Ömer Asaf kombosunu nasıl buldular merak ettim. Bildiğim kadarıyla böyle bir tarihi figür de yok”.
Kapak resminde gördüğünüz şair Özdemir Asaf’ın konuyla ilgisi ne diye sorarsanız… Ekşi sözlük yazarı Abulia’nın deyişiyle, Asaf’ın önünde Özdemir olunca güzel durması dışında hiçbir ilgisi yok:
“Ömer Faruk’tan toplu vazgeçişin resmidir. Bir Araptan diğerine yönelimdir. Ne var ki Asaf bir tek, başında Özdemir olunca güzel duruyor. Öbür türlü ha Ebubekir Sıddık olmuş adın ha Ömer Asaf.”