70 yıl tahtta kalan kraliçesi II. Elizabeth‘i defnetmeye hazırlanan İngiltere bir zamanlar Cumhuriyetti. Albay Cromwell’in I. Charles’in kafasını alarak kurduğu bir cumhuriyet
DR. ABDULLAH KÖKTÜRK
Avrupa’da çeşitli sebeplerle krize giren feodal yapı bilhassa ondördüncü yüzyıldan sonra çözülmeye başlamış, onbeşinci ve onaltıncı yüzyılda Batı Avrupa’da İngiltere merkantilist bir devlet haline gelmişti. Merkantilizm[i] mutlakiyet yönetimlerini zorunlu kılıyordu. Ancak gelişen üretim güçleri önünde mutlak krallar engel teşkil ettiğinde mutlakiyet de sorgulanmaya başlanmıştı. Feodalizmin ilk çözüldüğü ülke olan İngiltere mutlak krallığın denetim altına alınma sürecinde de öncü rolü oynayacaktır. 1641-1652 İngiliz İç Savaşında Kral yanlılarına karşı parlamento yanlılarının saflarında savaşan Albay Cromwell, iç savaşın kazanılması sonucu kral I. Charles’ın kellesini de alarak cumhuriyet ilan etmiştir.
Cumhuriyetçi Albay
Albay Oliver Cromwell’in hikayesi ilginçtir. Babasının çiftliğinde Püriten bir Hristiyan olarak çiftçilikle uğraşan Cromwell iç savaşın başlaması ile çiftlik çalışanlarından kurduğu ordu ile parlamento yanlılarına katılır. Savaşı kazanan Cromwell parlamentonun kuruluşuna öncülük eder. Ancak işleyişinden memnun olmadığı parlamentoyu 1653 de askerleri ile basar ve aşağıdaki meşhur konuşmasını yaparak onu fesheder.
“Acele edin ve defolup gidin. Oturumunuzu sonlandırmaya geldim. Meclisi yaptığınız her icraat ile kirletmenize ve şerefsizleştirmenize artık kalıcı bir son vermeye geldim.
Siz ki fitneci, fesatçı, meclis üyeleri, siz ki iyi bir hükûmet olmak dışındaki her şeysiniz! Kiralık sefil yaratıklar, zavallılar, ülkenizi en küçük şahsi çıkar adına satılığa çıkaranlar, birkaç kuruş için Tanrı’ya ihanet edenler, içinizde bir parça da olsun erdem kalmadı mı? Bir parça vicdan da mı yok?
Atım kadar bile dindar değilsiniz! Altın sizin yeni Tanrınız olmuş! Satılığa çıkarmadığınız bir değer bile kalmadı. Ulusunuz adına iyi bir şey düşünemez misiniz? Sizi çıkarcı sürüsü, bulunduğunuz bu kutsal meclisi, varlığınızla kirletiyorsunuz!
Tanrının kutsadığı bu meclisi, ahlak yoksunu davranışlarınızla hırsızların ini haline çevirdiniz! Halkın size verdiği yetkiyi kötüye kullandınız. Halkın umutsuz dertlerine çare olmalıydınız, kendiniz halka en büyük dert kaynağı oldunuz! Ama ülkeniz beni asırlardan beri temizlenmemiş bu ahırı temizlemeye çağırdı! Bu gücü de bana Tanrı verdi. Bu şeytan ocağını yönetmeye geldim. Vay halinize!
Şimdi derhal defolun! Acele edin rüşvetin köleleri! Acele edin, gidin! Süslü saltanat eşyalarınızı alın ve defolup gidin”
Cesedine İşkence Yapılan Albay
Cromwell 1658 yılında sıtmadan ölür. Yerine geçen oğlu Richard Cromwell babası kadar basiretli olmadığından ülkede kaos oluşur, görevden azledilir. İdam edilen kral I. Charles’ın oğlu II. Charles kral olur. Yeni kral babasını idam ettirmiş olan Cromwell’in cesedini mezarından çıkarttırır. Zincirlere bağlanmış cesedi meydana astırarak halka teşhir ettirir. Daha sonra cesedin kafasını kestirip başsız cesedi bir çukura attırır. Cromwell’in kesik başını bir kazığa geçirip parlamento binasının çatısına koydurur. Kafatası II. Charles’ın hükümdarlığı süresince 27 sene orada kalır.
Cromwell’den sonra tekrar krallığa dönülse de sanayi ve ticaretin saray tarafından denetlenmesi bir daha geri gelmemek üzere ortadan kaldırılmış olduğundan, kral artık yetkilerini parlamento ile paylaşmak zorunda bırakılmıştır. Cromwell Cumhuriyeti esnasında kapitalizmin gelişimine ayak bağı olan lonca ve çıraklık yasaları da değişime uğramış, serbest ticaret ve sanayinin gelişmesi önündeki tüm engeller kaldırılmıştır. Bu sebeple İngiltere daha sonra yaşayacağı sanayi devrimi ve kapitalist gelişimini bir miktar Cromwell’e de borçludur.
On Altı Ülkenin Kralı
Kraliçe II. Elizabeth in ölümü ile taç giyen III. Charles İngiltere, İskoçya, Galler ve K. İrlanda’nn da kralı olarak, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda dahil 12 ülkeye de Genel Vali atama yetkisine sahiptir. Aynı zamanda 2.5 milyar nüfusa sahip 35 den fazla ülkenin üye olduğu İngiliz Milletler Topluluğuna kumanda etmektedir. Eski hegemon İngiltere halen ABD ile birlikte dünyayı yönetmeye talip bir nükleer güçtür aynı zamanda. Sembolik güç olarak gözüken kraliyeti İngiltere bu sayede yumuşak güç unsuru olarak kullanmaktadır. İngiltere’nin kraliyetten kurtulmak için yeni bir albay Cromwell’e ihtiyacı yoktur. Temennimiz III. Charles’ın son İngiltere kralı olmasıdır.
[i] Merkantelizm: Onaltıncı yüzyılda Batı Avrupa’da (bilhassa İngiltere) ortaya çıkmış bir ekonomik görüştür. Bu görüşe göre ihracat en üst düzeye çıkarılmalı, ithalat en alt düzeyde tutulup hatta yasaklanarak hazinedeki değerli madenler arttırılmalıdır. Onsekizinci yüzyılda bu görüşe Adam Smith ve David Ricardo şiddetle karşı çıkacaklardır.
paylaşmanız için