Endüstri onlara patates soğan gibi davranıyor ama öyle değil…

Tavuklar En Zor Durumda. Dünyada her gün yaklaşık 136 milyon tavuk kesiliyor. İneklerin 170 kat fazla kesime giden tavuklara oldukça zorlu yaşam koşullarında ayakta kalmaları için antibiyotik veriliyor. Onu yemeyi bırakmak, destek vermek olduğu kadar hem antibiyotiğin etkilerinden hem yarısına yakınının enfekte olduğu koliform bakteriden uzak durmayı sağlar.

NEŞE MESUTOĞLU

Tavuklar en zor durumdaki hisli canlılar. Muhtemelen dünyada en çok istismara uğrayan onlar. Sadece kötü bir yaşam kalitesine sahip oldukları için değil, tablo muazzam rakamlara vardığı için de mağdurlar. Endüstri onlara patates soğan gibi davranıyor ama öyle değil, onlar en zeki en duyarlı hayvanlardan.

Tavuklar en zor durumdaki hisli canlılar.

Diğer tüm çiftlik hayvanlarının toplamından daha fazla yetiştiriliyor ve kesiliyorlar. Türkiye 2020 verilerine göre 22 kilogram kanatlı eti tüketimi ile dünya sıralamasında orta sıralarda yer alıyor. Gelişmiş ülkelerde kişi başı tüketim 40 ila 50 kilogram arasında, ABD’de kişi başı tüketim 47,5 kilogram.[1]

Görüldüğü gibi bu tüketim en çok ABD’de yapılıyor. ABD’de eti için her yıl yaklaşık 9 milyar tavuk öldürülüyor ve 305 milyon tavuk yumurtaları için kullanılıyor.[2] Hindi ile beraber ABD’de et için öldürülen hayvanların tam yüzde 99’unu temsil ediyorlar.[3] Bu ülkede yemek için her saniyede; 287 tavuk, yaklaşık 4 domuz ve 1’den fazla inek kesiliyor.[4]

Dünya genelinde ise her yıl et için 50 milyardan fazla tavuk yetiştirildiği tahmin ediliyor. Bu, dünya çapında her gün yaklaşık 136 milyon tavuğun öldürüldüğü anlamına geliyor. Buna karşılık yine her gün 800 binden fazla ineğin yemek için öldürüldüğü hesaba katılınca, tavuklar aleyhine 170 kat olan bu istismarın boyutları gözler önüne seriliyor.

Bir de üstüne evcil hayvanların da en çok tükettiği besin kaynakları arasında yer alıyorlar.

Endüstri, birbirleriyle kavga eden tavuklara daha fazla yer vermek yerine gagalarını kesiyor

ZORLU YAŞAM KOŞULLARI

Tüketimin yanı sıra en önemli sorun; fabrikada yetiştirilen tavukların içinde bulundukları doğal olmayan zorlu yaşam koşulları. Kümes hayvanları ticari bir gıda ürünü olarak yetiştirilirken “hayvan” olarak sınıflandırılmıyorlar. Belki insanlık dışı koşullarda olmalarının bir nedeni de bu.[5] Endüstri, bu tavukları “piliç” ya da “kanatlı” olarak adlandırıyor ve onları, olabildiğince sık yemelerini sağlamak için yapay aydınlatmanın manipüle edildiği dev, amonyak dolu, penceresiz barakalarda hapsediyor.[6]

Yumurtlayan tavuklar küçük kafeslerde tutulduğundan, birbirlerini rahatsız ediyorlar ve ufak gagalamalar kavgalara dönüşüyor. Bu kavgaların açtığı yaralar yamyamlıkla sonuçlanabiliyor. Bu sorunu çözmek için endüstri, tavuklara daha fazla yer vermek yerine gagalarını kesiyor. Korkunç ancak standart bir prosedür. Sağlıksız ve standarda uygun olmayan civcivlerin telef edilmesi ise anlatamayacağım kadar berbat.

Fabrika çiftlikleri her yıl milyarlarca hayvana, ölümcül derecede sıkışık, pis ve stresli koşullarda hayatta kalabilmeleri için ilaç vermek zorunda kalıyor. İlacın sadece yüzde 20’sini metabolize edebilen tavuklara milyonlarca kilo antibiyotik veriliyor. Kalan yüzde 80’i dışkı yoluyla atılıyor.[7]

Dünyada her gün yaklaşık 136 milyon tavuk kesiliyor.

TAVUKLAR ZEKİ VE SOSYAL

İşkenceye varan şartlarda yaşamalarına rağmen hissettikleri acıyı gösteremiyor, memelilerin yaptığı gibi yüz ifadelerini paylaşamıyorlar. Kendini ifade etme ve koruma gücü zayıf olduğu için başka değişle vahşileşerek zarar vermedikleri için insan türünün hedefindeler. Ancak tavukların zekâsı ve becerileri göz ardı edilemeyecek kadar yüksek.[8]

  • Tavuklar kendileri için en iyi olan kararı verebiliyor.
  • Karar verirken önceki deneyimini ve bilgisini hesaba katabiliyor.
  • Zaman aralıklarını algılayabiliyor ve gelecekteki olayları öngörebiliyor.
  • Karmaşık sorunları çözebiliyor ve tehlikede olan bireylerle empati kurabiliyor.
  • Anne tavuklar civcivlerin davranışlarını etkileyen bir dizi anne özellikleri gösteriyor.
  • Yüzlerce farklı yüzü hatırlama ve tanıma yetenekleri bulunuyor.[9]
  • Eğitilmeleri kolay. Onlara komutla bir şeyler yapmayı öğretmek mümkün olabiliyor.
  • Birbirlerini seyrederek birbirlerinden öğreniyor.

Hatta birbirlerini kandırabiliyorlar. Son yıllarda bilim adamları tavukların kandırma becerisine sahip olabileceğini başka deyişle kurnaz olabileceğini, bazı primatlarınkilerle aynı düzeyde iletişim becerisine sahip olduklarını ve isteklerini iletmek için karmaşık sinyaller kullandıklarını ortaya koydu.[10]

Bazı tavuk ırklarının dışa dönük kişilikleri olduğu biliniyor ve insanlarla etkileşime girmekten hoşlandıkları görülüyor. Hatta bazı tavuk ırkları sarılmayı ise çok seviyor![11] Açıkça şefkat istiyorlar. Tavukların zeki olmadıkları yönünde yanlış inanışlar var. Oysa çok zekiler.[12]

Avustralya Macquarie Üniversitesi’nden Hayvan Davranışları Uzmanı Dr. Chris Evans’a göre problem çözmede çok başarılılar. O kadar ki “Konferanslarda bazen bu özellikleri tavuklardan bahsetmeden listeliyorum ve insanlar maymunlardan bahsettiğimi sanıyor,” diyor Evans.[13] Meraklı ve zekiler. Birbirlerini tanıyor, dostluk kuruyor ve sosyal hiyerarşi oluşturuyorlar. Bir gagalama düzeni geliştiriyor, yavrularına sevgi ve özen gösteriyorlar. Toz banyosu yapmaktan, yuva yapmaktan ve ağaçlarda tünemekten zevk alıyorlar.

Ama et ve yumurta için yetiştirilen tavuklar, bu faaliyetlerden hiçbirine yapamıyor.[14]

Bazı tavuk ırkları sarılmayı ise çok seviyor!

ÇÖZÜM VAR

Zor yaşam koşulları altındaki bu hisli canlılar için her birimize sorumluluk düşüyor. Bu da öncelikli olarak tüketimi azaltmaktan geçiyor.

Üstelik unutmadan söyleyelim tavuk tüketimini azaltmak karşılıklı avantaj sunuyor çünkü onları yemenin sağlığa zararlı yönleri var. Bunlardan biri taşıdıkları antibiyotik etkilerinin tehditleri. Diğer yandan Tüketici Raporları, incelenen tavukların yarısından fazlasının koliform bakteri ile enfekte olduğunu öne sürüyor.[15] Ayrıca her yıl tavuklardan alınan 65 milyar yumurtadan, 2 milyondan fazlasına salmonella bakterisi (tifo) bulaşmış olduğu tahmin ediliyor.[16] Tüm bunlar kırmızı ete göre neden çok daha ucuz olduğunu açıklıyor.

Tavuklar için yapabileceğiniz en iyi şey, onları yemeyi bırakmak

Bu tabloyu gördükten sonra tavuğun sofradaki yerini azaltmak akla uygun geliyor.

En azından A sınıfı yumurtalar arasından XL- boy yumurta (73 gr ve üzeri) ve L- boy yumurta (63-72 gr) yerine, M- orta boy yumurta (53-62 gr), S- boy yumurta (52 gr ve altı) tercih edilebilir. Women’s Health dergisinde yer alan bilgiye göre, iri yumurtalar genellikle daha olgun tavuklardan elde edilirken küçükler çoğu kez genç tavuklarda elde ediliyor. (B sınıfı yumurtalar; sabun, şampuan, kedi köpek maması ve benzeri ürünlerin üretiminde kullanılıyor.)

Tabi tavuklar için yapabileceğiniz en iyi şey, onları yemeyi bırakmak ve yemek için tavuk yetiştirmenin yol açtığı sağlık, çevre ve hayvan hakları sorunlarını başkalarıyla paylaşmaktır.

Bir veganın her yıl 400’den fazla hayvanı kurtardığını düşününce[17] yeni yılda vejeteryanlığa adım atmak ya da en azından tüketim alışkanlıklarını azaltmak ise gerçek bir destek olacaktır.


Kaynakça

http://www.turktarim.gov.tr/Haber/401/turkiyede-kanatli-sektoru-her-yil-yuzde-8-buyuyor

Every Second Counts

https://www.vox.com/future-perfect/2019/9/11/20852588/leah-garces-factory-farming-chickens-mercy-animals-podcast

17 Chicken Facts the Industry Doesn’t Want You to Know

https://sorrychicken.com/how-many-chickens-killed-each-day

Victor G. Stanley et al., “Relationship Between Age of Commercial Broiler Chickens and Response to Photostimulation,” Poultry Science 76 (1997): 306-310.

Amy Ellis Nutt, “In Soil, Water, Food, Air,” Star-Ledger, 8 Dec. 2003

Chickens are intelligent, caring, complex

https://www.scientificamerican.com/article/the-startling-intelligence-of-the-common-chicken1/

https://small-pets.lovetoknow.com/pet-birds/pet-chicken-breeds

11 Reasons Why Chickens Make Great Pets

William Grimes, “If Chickens Are so Smart, Why Aren’t They Eating Us?” The New York Times, 12 Jan. 2003.

William Grimes, “If Chickens Are so Smart, Why Aren’t They Eating Us?” The New York Times, 12 Jan. 2003.

“Dangerous Contaminated Chicken,” Consumer Reports, Jan 2014

Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Emerging and Zoonotic Infectious Diseases, “Salmonella serotype Enteritidis,” 23 Nov. 2010.

https://leefoxsmith.com/blog/save-400-animals-every year/#:~:text=It’s%20estimated%20that%203%20million,have%20to%20breed%20fewer%20animals.

[1] http://www.turktarim.gov.tr/Haber/401/turkiyede-kanatli-sektoru-her-yil-yuzde-8-buyuyor

[2]https://www.vox.com/future-perfect/2019/9/11/20852588/leah-garces-factory-farming-chickens-mercy-animals-podcast

[3] https://freefromharm.org/animalagriculture/chicken-facts-industry-doesnt-want-know/

[4] https://elated.co.za/every-second-counts/

[5] https://sorrychicken.com/how-many-chickens-killed-each-day

[6] Victor G. Stanley et al., “Relationship Between Age of Commercial Broiler Chickens and Response to Photostimulation,” Poultry Science 76 (1997): 306-310.

[7] Amy Ellis Nutt, “In Soil, Water, Food, Air,” Star-Ledger, 8 Dec. 2003.

[8] https://earthsky.org/earth/chicken-intelligence

[9] https://www.knowyourchickens.com/are-chickens-good-pets

[10] https://www.scientificamerican.com/article/the-startling-intelligence-of-the-common-chicken1/

[11] https://small-pets.lovetoknow.com/pet-birds/pet-chicken-breeds

[12] https://www.knowyourchickens.com/are-chickens-good-pets/

[13] William Grimes, “If Chickens Are so Smart, Why Aren’t They Eating Us?” The New York Times, 12 Jan. 2003.

[14] William Grimes, “If Chickens Are so Smart, Why Aren’t They Eating Us?” The New York Times, 12 Jan. 2003.

[15] Dangerous Contaminated Chicken, Consumer Reports, Jan 2014.

[16] Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Emerging and Zoonotic Infectious Diseases, “Salmonella serotype Enteritidis,” 23 Nov. 2010.

[17] https://leefoxsmith.com/blog/save-400-animals-every-year/#:~:text=It’s%20estimated%20that%203%20million,have%20to%20breed%20fewer%20animals.