Bir amatör denizci belgeli yurttaş olarak topa girmek istedim, çok boyutlu ve arka planıyla! Gülten Akın’ın şiiri nasıldı: “…Ah kimselerin vakti yok / Durup ince şeyleri anlamaya /…./ Durup ince şeyleri anlatmaya/ Kimselerin vakti yoksa da /…../Bir gün birileri öte geçelerden / Islık çalıp yanıt veririz…”
PROF. DR. İ. MELİH BAŞ
1 temmuz Kabotaj Bayramı da etken oldu ve vakit ayırıp, son güncel raporlar da dahil inceleyip yazıverdik. Vaktinizi ayırıp da okursanız diye….Haydi vira bismillah!
Denizyolu taşımacılığı karayolundan sonra insanlığın kullandığı en eski taşıma biçimidir desek yanlış olmaz. Dünya dış ticaretinin yüzde 90’lar oranında bir kısmı deniz yolu ile yapılmaktadır. Bunun temel nedeni maliyet etkinliği olmakla birlikte petrol boru hatlarının kullanılmadığı durumlarda petrol ve sıvılaştırılmış ürünler için tek seçenektir. Konteynır içinde taşınabilen her yük için kullanılabilir; kömür gibi dökülebilen kuru yükler ve sıvı kimyasallar için de kullanılabilmektedir.
Aslında ulaştırma biçiminin seçiminde kullanılan farklı değişkenler vardır. Bu konuda derli toplu bir şemayı aşağıda sunuyorum. (Kaynak: Tedarik Zinciri Yönetimi, Hakan Keskin, s. 245.)
DENİZ TAŞIMACILIĞI : DÜNYA TİCARETİNDEKİ YERİ
Günümüz dünyasında denizcilik; sadece bir taşımacılık türü olmaktan çıkmış, dünya ticaret hacmindeki artış ve hızla gelişen teknolojilere koşut olarak yük ve yolcu taşımacılığı başta olmak üzere, gemi inşa sanayi, liman hizmetleri, deniz turizmi ve yatçılık, canlı ve cansız doğal kaynakların yönetimini kapsayan; daha geniş bir endüstri, ticaret ve hizmet dalına dönüşmüştür.
Deniz Ticaret Odası’nın örütbağına çok yeni konan Deniz Sektör Raporu’na (bkz. https://www.denizticaretodasi.org.tr/media/SharedDocuments/sektorraporu/sektor_raporu_tr_2020.pdf) göre
2018 yılına nazaran 2019 yılında global deniz ticareti gelişimi %0,7 oranında artmış, 11.903 milyon tona ulaşmıştır. Ton Mil olarak artış ise %1,3 olarak gerçekleşmiştir.
Dünya taşımacılığına 2008-2019 yılları dönemi açısından bakıldığında denizyolunun payı 2019’da yüzde 83 olarak gerçekleşmiş gözüküyor.
Mevcut kestirimler, küresel deniz ticareti gelişiminin 2020 yılında % 2,2 oranında sabit kalacağını ve deniz ticaretinin toplam 12,167 milyar ton, 2021 yılında da 12,446 milyar ton olarak gerçekleşeceğini göstermektedir.
Dünya Gayrisafi Milli Hasılasının yüzde 10’unun lojistik sektöründen geldiği, onun da yarısının deniz taşımacılığı navlun gelirleri olduğu da belirtilmektedir.
DÜNYA TİCARET FİLOSUNUN GELİŞİMİ VE BANDIRA (SİCİL) MESELESİ
Dünya ticaret filosu, 2011-2020 döneminde DWT bazında yaklaşık %46 oranında büyürken, yıllık filo artışı, 2011-2012 yılındaki %8,39’luk seviyesinden 2019-2020 yılındaki değişimi %4,73’e düşmüştür.
Yunanistan, Çin ve Japonya kapasite bazında dünyanın en büyük ticaret filosuna sahip ülke olmaya devam etmektedir. Dünya tonajının yaklaşık %48’ini kontrol etmektedirler.
Panama 320 milyon DWT ve 6,486 gemi ile dünyanın en büyük sicile sahip ülkesi olmayı sürdürmektedir. Bunu 266 milyon DWT ile Liberya 254 milyon DWT ile Marshall Adaları takip etmektedir. Bu bandıraların arka planlarındaki ülkeleri araştırıp yeniden bir sınıflama yapılmalı ama böyle bir istatistik yok!
Uluslararası gemi sicili meselesine ışıldağımızı yöneltelim. Bayrak devleti denilen bir kavramın ortaya çıkması sonucunda uluslararası gemi sicili ortaya çıkmıştır. Marshall Adaları gibi bu bayrak devleti denilen devletler küçük ada devletleri olup, ne kadar çok gemiyi kendi siciline tescil ettirebilirse o denli çok maddî kazanç sağlıyorlar. Bu durumun olması için de kendi sicillerine tescil ettiren gemi maliklerine ayrıcalıklar sunmaktadırlar, örneğin vergi ayrıcalıkları, çalıştırdıkları elemanlarda sosyal damping (sigorta, ILO çalışma koşulları vb.) Bu da gemi maliklerini ekonomik açıdan “rahatlatıyor”!
DENİZ TAŞIMACILIĞINDA TÜRLERİN PAYLARI
Dünyada deniz taşımacılığındaki türlerin payları ABD doları cinsinden değer olarak (kaynak: Lloyd’s Maritme Intelligence Unit) % 52’si konteyner taşımacılığı, % 22’si tanker taşımacılığı, % 20’si genel kargo taşımacılığı, % 6’sı kuru yük taşımacılığı olarak gözüküyor.
DENİZ KONTEYNER TAŞIMACILIĞINA KİM HÜKMEDİYOR?
Önce ülkeler bazında bakalım sonra şirketlere geçeriz. Bu arada bizim Deniz Ticaret Odası şirket bazında değerlendirmelerle ilgilenmiyormuş, keşke ilgilense. Çünkü artık uluslarüstü şirketler çağı tartışmaları başladı öyle değil mi?
Alphaliner adlı şirketin (https://www.alphaliner.com/) yaptığı derecelendirmeye göre (bakınız : https://moverfocus.com/shipping-companies/) Eylül 2019 tarihi itibariyle sektörün 30 babası şunlardır:
1. A.P. Moller-Maersk Group (Danimarka)
2. Mediterranean Shipping Company S.A. (MSC) (İsviçre)
3. China COSCO (Çin Halk Cumhuriyeti)
4. CMA CGM Group (Fransa)
5. Hapag-Lloyd (Almanya)
6. ONE (Ocean Network Express) (Singapur)
7. Evergreen Marine Corporation (Tayvan)
8. Yang Ming Marine Transport Corporation (Tayvan)
9. PIL (Pacific International Lines) (Singapur)
10. Hyundai Merchant Marine (Güney Kore)
11. ZIM Integrated Shipping Services (İsrail)
12. Wan Hai Lines (Tayvan)
13. Zhonggu Logistics Corporation (Çin Halk Cumhuriyeti)
14. Islamic Republic of Iran Shipping Lines (IRISL Group)
15. Korea Marine Transport Company (KMTC)
17. Shandong International Transportation Corporation (SITC)
18. X-Press Feeders Group (Singapur)
19. TS Lines (Hong Kong)
20. SM Line Corporation (Güney Kore)
21. Arkas Line / EMES (Türkiye)
22. Sinotrans (Çin Halk Cumhuriyeti)
23. Sinokor Merchant Marine (Güney Kore)
24. RCL (Regional Container Lines) (Tayland)
25. PT Salam Pacific Indonesia Lines (PT SPIL) (Endonezya)
26. Unifeeder (Danimarka)
27. Matson Inc (ABD)
28. NileDutch (Hollanda)
29. Swire Shipping (Londra)
30. Grimaldi (İtalya)
TABLODAKİ TEK TÜRK ŞİRKETİ ARKAS KİM VE ÇAPI NEDİR?
1996’da İzmir merkezli olarak kurulmuş olan ve 7300 çalışanı olan 1,14 milyar ABD doları geliri olan 68,434 TEU taşıma kapasitesi olan armatörlük, liman hizmetleri, lojistik hizmetleri vb. başka hizmetleri de olan çok boyutlu bir şirkettir. 23 ülkede 59 ofisi ile faaliyet gösteren şirket, PIL CCNI, OOCL ve UOL’nin temsilciliğini yürütürken Avrupalı bir karayolu ve demiryolu lojistik şirketi olan DB Schenker ile de ortaklığı vardır. 37 araçlık bir filoya sahip olan şirket Türkiye’nin konusundaki en büyüğüdür. Ayrıntılı bilgi için bkz.www.arkas.com.tr. Kısa bir tarihçe de verelim. 1750’de Marsilya’dan göçen çekirdek ailenin sülale olarak İzmir’e yerleşmesi 1840 tarihinde olur. 1960’larda babası Yunanistan tebaası olduğu için sınır dışı edilince işlerin başına geçen levanten (Katolik) Lucien Arkas (sınıf arkadaşı Baskın Oran’ın söylemiyle Lülü) gemi acenteciliği ile başladığı işleri bugüne getirir. İzmir ili vergi rekortmenlikleri de vardır, ikinciye tur bindirerek hemi de!
O zaman şimdi deniz taşımacılığında Türk denizcilik sektörüne biraz daha ayrıntılı bakabiliriz. Hemen sonraki yazıda görüşmek üzere…
Hoş kalın, hoşça değil!