Bir işçi ailesinin kızıydı, Danimarka’nın ilk kadın mobilya ustası oldu

Sophy A. Christensen işçi bir ailenin kızı ve kadın olduğu için eğitim almayı hayal bile edemezdi. Yine de Danimarka’nın ilk kadın mobilya ustası oldu. Kraliyet ailesine bile mobilya yaptı.

 

HATİCE BEKTAŞ

 

Sophy A. Christensen Sjælland (Şellen) adasında küçük bir liman şehrinde beş çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu olarak dünyaya geldi. Kaptan olan babası aylarca süren deniz seferine çıktığında annesinin en büyük yardımcısıydı.

Baba geçirdiği bir deniz kazasında sakatlanınca, aile geçinebilmek için Kopenhag’a taşındı. Anne kısa bir süre sonra hastalanıp öldüğünde, baba bakımevine, kardeşleri de koruyucu ailelerin yanına yerleştirildi. O sırada genç bir kız olan Sophy A. Christansen, Jutland adasında bir ailenin yanına hizmetçi olarak girdi. Üç yıl sonra ailesini tekrar bir araya getirmek için Kopenhag’a taşınacaktı.

Danimarka Kadın Dayanışması

Sophy A. Christansen elişi yapan bir atölyede, ağır çalışma şartlarına rağmen kardeşlerinin eğitim alabilmesi için gece gündüz çalıştı. Erkek kardeşlerinden biri askeri okula, diğeri marangozluk okuluna başladı. Bir gün marangoz kardeşini ziyaret ettiğinde ağaç işlerinden hoşlandığını ve marangozluk öğretmeni olmak istediğini farketti. Bunun olanaksız olmadığını söyleyen kardeşi, ablasını Aksel Mikkelsen’ın Marangozluk okuluna (Aksel Mikkelsen’s Sløjdskole) götürdü.

Sophy A. Christensen (1867-1955).

Küçük bir bursla üç ay marangozluk eğitimi aldı. Ancak, bursu bittiği için hayalini kurduğu eğitime devam edemedi. Okul müdürü Axel Mikkelsen, Sophy’nin yeteneğini keşfetmişti. Kadın haklarını savunan Dansk Kvindesamfund’dan (Danimarka Kadın Dayanışması) yardım istemesini önerdi. Sophy adını daha önce hiç duymadığı bu derneğe başvurduğunda hiç de umutlu değildi.

Dansk Kvindesamfund (Danimarka Kadın Dayanışması) 1871’de kadınların toplumdaki sosyal ve ekonomik durumlarını güçlendirmek, bağımsız bireyler olarak kendi hayatları hakkında karar vermelerine yardımcı olmak için kurulmuştu. Politikacı Frederik Bajer ve eşi Matilde Bajer tarafından kurulan ve Danimarka’nın en eski kadın hareketi olan Dansk Kvinde Samfund, 1872’de “Kadınlar İçin Ticaret Okulu” (Handelsskolen for Kvinder), 1874’de “İşçi Kadınlar İçin Pazar Okulu” (Søndagsskolen for Kvinder), 1895 yılında ise “Kadınlar İçin Tasarım Okulu”nu (Tegneskolen for Kvinder) kurdu. Bu okul hala Danimarka Tasarım Okulu (Danmarks Designskole) olarak eğitim vermeye devam etmektedir.

Kadınların eğitim hakları konusundaki girişimleri dışında; maaşlarını, miras ve servetlerini özgürce kullanabilme haklarının 1880’de mecliste onaylanması, 1915’de ise seçme ve seçilme haklarına kavuşmaları da yine bu kuruluşun başarısıdır.

Kadın olduğu için önüne çıkan engeller

Kuruluşun burs için oluşturduğu kurul üyelerinden genç doktor Emmy Kramp, Sophy’e mobilya ustası olmasını önerdi. Sadece marangoz öğretmeni olabileceğini düşünen Sophy’nin aklına bu olasılık gelmemişti. Aldığı bursun yeterli olması için kardeşleriyle çatı katında daha küçük bir daireye taşındı.

Ressam Maria Thyman tarafından 1899 yılında yapılan resim Sophy A. Christensen’i atölyesinde çalışırken betimlemektedir.

Marangoz atölyelerinde kadınların çalışması alışılmış bir durum değildi. Bu yüzden onlarca kapı yüzüne kapanmıştı. Atölyelerden birinde ustaya ve diğer çalışanlara ayak bağı olmayacağına dair söz vermek zorunda kaldı. Bir kadınla çalışmaya alışkın olmayan usta ve kalfalar ilk zamanlar yadırgasalar da kısa zamanda becerisi ve çalışkanlığıyla saygın bir yer edinmeyi başaracaktı.

Kalfalık belgesini alabilmek için teknik resim kursuna gitmesi gerekiyordu. Başvurduğu okullar kadın olduğu için kursa kabul etmediler. Bir ustanın yanında çıraklık yaptığını anlatması bile işe yaramadı. Sonunda Dansk Kvindesamfund’un (Danimarka Kadın Dayanışması) kadınlar için açtığı teknik resim ve sanat okuluna (Tegneskolen for Kvinder) başladı. Okul müdürü mimar Vilhelm Klein ve eşi Charlotte çalışkan ve öğrenmeye hevesli Sophy ile yakından ilgilendiler, ekonomik olarak da desteklediler. Sophy çiftle birlikte Almanya, İtalya ve Fransa’da değişik sergileri ziyaret etti.

Veliahta yaptığı dolap

Kalfalık sınavından sonra Şikago’da düzenlenen uluslararası endüstri zanaatleri sergisine katıldı. Sekiz ay kadar Şikago’daki bir Danimarka firmasında çalıştıktan sonra  geri döndü ve  kendi mobilya atölyesini açtı. 1896’da aldığı ustalık belgesiyle Danimarka’nın ilk kadın mobilya ustası oldu. Bir usta ve iki çırakla başladığı atölyenin ilk siparişi, Veliaht 10. Christian’ın eşi tarafından ısmarlanan bir dolaptı.

Üç yıla yakın bir süre Fransa’da modern mobilyacılık, mobilya üretiminde kumaş kullanımı ve estetiği konulu araştırma kurslarına katıldı. Geri döndüğünde kadınlar için açılan Teknik Tasarım Sanat ve Endüstri okuluna (Tegne og Kunstindustri Skolen for kvinder) müdür olarak atandı.

Öğrencilerin tasarım, sanat tarihi ve farklı tasarım teknikleri konularında da bilgi sahibi olmasını önemseyen Sophy A. Christensen mobilyacılığın gelişmesi ve yenilenmesi konusunda da çaba gösterdi. Birçok ulusal ve uluslararası sergilere katıldı. Danimarka’nın geleneksel motiflerinin ve işleme sanatının mobilya üretiminde kullanılmasına, tasarım ve estetiğin mobilyacılık geleneğine yerleşmesine önayak oldu. 1912’de Londra’daki el sanatları kulübü (Honorary Member of the arts teacher guild) tarafından onur üyeliği ile ödüllendirildi.

Sophy A. Christian’nın meşe ağacından Danimarka veliahtına yaptığı dolap.

1916 yılında tekrar atölyesinin başına geçti. Birçok kadın kalfa ve usta yetiştirdi. Bir usta ve iki stajyerle başlayan atölye bir süre sonra çoğunluğu kadın olan on usta, birçok kalfa ve iki stajyer çalıştıracak kadar genişlemişti.

Fırtınalı havaları ufak yelkenlerle atlatmayı öğrendi

Hiç evlenmemiş olan Sophy A. Christansen kısa saçı, eteğinin üzerine giydiği ceketi ve papyonuyla bir kadından çok bir erkeği andırmaktaydı. Sophy A. Christensen otobiyografisinin yer aldığı bir kitapta yaşam öyküsünü şu sözlerle özetliyor: “Hayatımı rüzgarlara karşı dikkatli bir şekilde yelken açarak geçirdim. Kötü ve fırtınalı havaları ufak yelkenlerle atlatmayı öğrendim. Ama şimdi hava da, rüzgar da düzeldi ve ben bütün yelkenlerimi açarak yoluma devam ediyorum.”

Sophy A. Christensen mobilyanın bir ihtiyacı karşılamanın yanı sıra bir sanat eseri olarak algılanmasına ve birçok kadın mobilya tasarımcısı yetişmesine önayak olmuştur.

Bugün Danimarka’da mobilya tasarımı kadınların da ilgi duyduğu bir meslektir. Uluslararası üne sahip, eserleri Hollywood filmlerinde kullanılan kadın mobilya tasarımcıları, kendilerini mobilya mimarı olarak tanımlarlar. Danimarka sade çizgileriyle ve rahatlığıyla tanınan, uluslararası üne sahip birçok mobilya tasarımcısı yetiştirmiştir.


Kaynakça:

Kitap:

1.Jeg vilde frem – Ungdoms oplevelser (İlerlemek istedim- Gençlik anıları) otobiyografi Sophy A. Christansen
2.Kvinde, kend din historie – Gry Jensen

Web :
3.kvinfo.dk
4.biografileksikon.lex.dk
5.academia.edu

 

paylaşmak için