Ne kadar hayvan dostuyuz? Giyim etiği nedir? Kıyafet alırken nelere dikkat etmeliyiz? Hayvansal hiçbir ürünü kullanmadan giyim ihtiyacımızı nasıl karşılarız? Hayvan dostu kıyafetleri tanımak ve bilmek için ilk adım.
NEŞE MESUTOĞLU
Bir hayvansever için giysi dolapları suç kanıtlarının başköşesi durumunda. Kendi adıma giysilerimin yer aldığı dolabımı sadeleştirme çalışmalarım sürüyor. Vicdanım yaralı mı? Yaralı. Özellikle deri ceketler ve ayakkabılara olan özel ilgi ve utançla söylüyorum giyim tercihleriyle sadeliği seven biri olarak bile günahlarım var. Birer malmış gibi para karşılığı hayvan bedeni parçalarını aldığım oldu. Onları satın almam yanlıştı, bugün kullanmam da yanlış.
ETİK VEGAN
Bugünkü aklım olsa bu hataları yapmazdım ama hatadan dönmek için her an şans var.
Bu elbette bir tercih. Bir yaşam tarzı. “Etik vegan” olmak anlamına geliyor. Bu seçim bitki temelli bir beslenmenin çok ötesine geçiyor. Veganlar sadece bitki temelli gıdaları yiyor. Etik veganlar ise yalnızca bitki temelli beslenmekle kalmayıp yün veya deriden yapılmış giysiler giymeyi ve hayvanlar üzerinde test edilen ürünleri kullanmayı reddediyor. Her türlü hayvan sömürüsünden kaçınıyor. Bu felsefeyi hayatlarının tüm alanlarına genişletiyor ve hayvanların herhangi bir amaçla kullanılmasına karşı çıkıyor. Hisli canlılara saygı duyma esasına dayanıyor.
Bu çerçevede beslenme şekli kadar önemli olan vegan giyim, hayvansal hiçbir ürünü kullanmadan tüm kıyafet ihtiyaçlarının karşılanması anlamına geliyor.
NE ALMALI?
Peki bu bakış açısından kıyafet alırken nelere dikkat etmek gerekiyor? Bu noktada hayvan dostu kıyafetleri tanımak, bilmek ilk adım.
- Pamuk, temelde etik veganın en iyi arkadaşı çünkü çoğu giyim eşyası pamuk kullanılarak üretilebiliyor.
- Pamuğun yanı sıra kullanışlı ve düşük maliyetli bitkisel ve sentetik malzemeler bulmak kolay. Diğer vegan lifler arasında keten, polyester, spandeks, likra, rami, bambu, kenevir, kot, naylon, suni ipek, tyvek, PVC, mikrofiber, mantar, akrilik, viskon, polar, hint keneviri, elastan (spandeks) poliüretan, saten ve modal bulunuyor.[1]
- Ayrıca rayon (suni ipek) ve süedet (suni süet) de diğer seçenekler arasında.
- Hayvan dostu ikinci el ürünleri satın almanın da gerek üretim sırasındaki su tüketiminden tasarruf gerek dönüşüm sağlamak açısından çevreci bir hareket olduğunu hatırlatalım.
NE ALMAMALI?
Diğer yandan kaçınılması gereken ve her zaman hayvansal ürünleri içeren materyalleri beş başlıkta toplayabiliriz:
- Hayvansal kumaş: Yün, bir kuzu ya da koyundan elde edilen tüylerdir. Angora tavşan türlerinin yünü bakımından en kalitelisi olan Ankara tavşanının yününden elde edilen elyaftır. Angora lifleri, tavşan üzerindeki tüylerin taranması veya kırkılması yoluyla yapılır. Kaşmir, Kaşmir keçisinden, tiftik ve paşmina keçi yününden elde edilir. Keçe; koyun, tavşan, deve, lama gibi memeli hayvanların yünleri ile tiftik keçisinin kıllarının iç içe girmesi ile yapılır. Alpaka, ipek, kaz tüyü de acımasızca kumaşa dönüştürülen diğer hayvansal dokulardır.
- Hayvan teni: Kürk hala yapağı bağlı olan bir hayvanın derisidir. Deri; inek, domuz, keçi, koyun, kanguru, devekuşu, kedi ve köpek gibi hayvanların tenidir. Çoğu zaman, deri eşyalar doğru şekilde etiketlenmez, bu nedenle nereden (veya kimden) geldiklerini asla bilemezsiniz.[2] Süet, nubuk, stingray (vatoz), alligator (timsah), kangaroo (kanguru) ve içinde hayvanın adı olan her şey (kuzu derisi gibi)[3] bu listededir.
- Ayakkabı ve çantalar: Hayvansal malzemelerle yapılan ve hayvansal yapıştırıcılarla yapıştırılan ayakkabı ve çantalar da günlük yaşantımızın bir parçası. Yılanlar, timsahlar ve diğer sürüngenler moda endüstrisinde “egzotik” olarak kabul edilir, öldürülür ve derileri el çantası, ayakkabı ve diğer eşyalara dönüştürülür.[4]
- Tüyler: Özellikle yaka tasarımında yararlanılan murabut kuşlarının yanı sıra kalem süsünden şapkalara kadar kullanılan tüm kuş tüyleri acımasızlıktan nasibini almaktadır.
- Diğer: İnci ve mercan aksesuarlar, sedef ve midye ve istiridye kabuklarından elde edilen süs eşyaları, fildişi, kemik ve boynuzlardan yapılan düğmeler… Burada anahtar kelime “organik aksesuar”dır. Organik takılar, basit deniz kabuklarını birbirine bağlanmasıyla kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde organik takılar, moda endüstrisinde önemli bir rol üstlenmektedir. En popüler organik takı türü ise incidir.
ETİKETTEKİ GİYİM ETİĞİ
Hayvanlardan elde edilen bu giyim malzemelerini kullanmak, o ürünün geldiği hayvanı kendi malımız ve kaynağımız olarak gördüğümüzün mesajıdır.
Etik veganlık, hayvanların sömürülmesine ve başka şekilde zarar görmesine karşı çıkan ahlaki bir duruştur. Mesele her şekilde hayvanların kullanılmasına karşı durmaktır. Temelinde; hayvanları kullanmamız gereken nesneler olarak değil, saygı duymamız gereken varlıklar olarak görmek yatıyor.
Ve bu yaşam şekli tüm dünyada hızla yayılıyor.
2020 yılı Ocak ayında Londra’da yaşayan 55 yaşındaki Jordi Casamitjana, etik veganlık nedeniyle işinden kovulduğu iddiasıyla, eski işvereni aleyhine açtığı davayı kazandı. Hâkim, etik veganların İngiliz iş yerlerinde dini inanç sahipleriyle benzer yasal korumalara sahip olmaları gerektiğine karar verdi. Bu kararla etik veganlık, İngiltere’de felsefi bir inanç olarak kabul edildi.[5] Muhtemelen onu başka ülkeler de takip edecek. Ve muhtemelen yeni yeşil dünyada ceylan derisi koltuk döşemeli Jaguar araba, sedef kadran Rolex saat, Hermes krokodil çanta gibi ürünler prestij kazandırmak yerine prestij kaybetme nedeni olacak.
Çünkü bu yaşam tarzı ve seçimleri, hayvanlara her ne pahasına olursa olsun zulümden ve acı çektirmekten kaçınma arzusuyla şekilleniyor. Hayvan istismarı yoluyla yapılan tüm ürünlerle temastan imtina ediliyor.
Ne de olsa insanın şık giyinebilmesi için bir hayvanın kullanılmasına hiç gerek yok. Özenli bir hayvansever için ilk adım, ilk dikkat edilecek nokta sadece kıyafetin etiketine bakmak.
KAYNAKÇA
https://vegnews.com/2017/8/7-ways-to-make-sure-youre-buying-vegan-friendly-clothing
https://vegnews.com/2017/8/7-ways-to-make-sure-youre-buying-vegan-friendly-clothing
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ingilterede-etik-veganlik-felsefi-inanc-olarak-kabul-edildi-/1691670#:~:text=Veganlar%20gibi%20bitki%20temelli%20beslenen,test%20edilen%20%C3%BCr%C3%BCnleri%20kullanmay%C4%B1%20reddediyor.
http://i-sem.info/PastConferences/ISEM2014/ISEM2014/papers/A3-ISEM2014ID134.pdf
[1] https://vegnews.com/2017/8/7-ways-to-make-sure-youre-buying-vegan-friendly-clothing
[2] https://www.peta.org/living/personal-care-fashion/shop-vegan-clothing-compassionate-shopping-guide/
[3] https://vegnews.com/2017/8/7-ways-to-make-sure-youre-buying-vegan-friendly-clothing
[4] https://www.peta.org/living/personal-care-fashion/shop-vegan-clothing-compassionate-shopping-guide/
[5] https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ingilterede-etik-veganlik-felsefi-inanc-olarak-kabul-edildi-/1691670#:~:text=Veganlar%20gibi%20bitki%20temelli%20beslenen,test%20edilen%20%C3%BCr%C3%BCnleri%20kullanmay%C4%B1%20reddediyor.