Bir Bu Eksikti: Gri Listedeki Türkiye

“Türkiye, kara para aklama vakalarını, El Kaide ve IŞİD gibi BM tarafından terörist olarak tanınan gruplarla bağlantılı para transferlerini takibe almalı”

 

ERSİN DEDEKOCA

Küresel finansal gözlemci Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Yönelik Mali Eylem Görev Gücü/ The Financial Action Task Force (FATF), “kara para aklama ve terör finansmanıyla mücadelede adımlarının yetersizliği” gerekçesiyle Türkiye’yi, 23. ülke olarak “gri listeye” aldı.[1] Bu kararın öncesinde yetkililer, FAFT incelemesi sonucu Türkiye’nin gri listeye alınarak, Uluslararası İşbirliği İnceleme Grubu’nun özel takibine dâhil edilmesinin tavsiye edildiğini söylemişlerdi.[2]

TÜRKİYE’NİN BU LİSTEYE ALINMASININ NEDENLERİ

Bu listeye giren ülkeler, FATF bünyesindeki özel bir “Uluslararası İşbirliği İnceleme Grubu” tarafından izlemeye tabi tutulmaktadır. FATF Türkiye’yi, “kara para aklama ve terörün finansmanı ile mücadele yaklaşımındaki eksiklerinden” dolayı, “gri listeye” aldığını belirtmektedir. Türkiye ile birlikte, Ürdün ve Mali de aynı listeye alınmıştır.

Zoom aracılığıyla düzenlenen sanal basın toplantısında; Türkiye, Mali ve Ürdün’ü bu yıl “gri listeye” aldıklarını açıklayan FATF Başkanı Marcus Pleyer, Mauritius ve Bostwana’nın gri listeden çıktığını, Pakistan’ın ise gri listede kalmaya devam ettiğini belirtti.

Türkiye’nin gri listeye alınmasıyla ilgili olarak Pleyer, “2019’da Türkiye’ye, “çok alanda ilerleme sağlanması” gerektiği uyarısında bulunduk. Türkiye, birçok alanda önemli çabalar gösterdi. Ancak, hâlâ bazı sektörlerde yapılması gerekenler olduğunu, bunların da özellikle bankacılık, altın ve değerli taşlar ile emlak sektörü gibi “yüksek riskli sektörlerde” olduğunu söyledi.

Devamında Pleyer, Türkiye’nin “insan hakları” konusunda getirdiği önlemlerin, kâr amacı gütmeyen sivil toplum kuruluşlarına (STK) yönelik olanlarıyla ilgili uygulamalarda “endişeler” olduğunu ve “yetkililerin, STK’ların faaliyetlerini kesintiye uğratılmaması veya meşru faaliyetlerini yerine getirmelerinde caydırıcı olunmaması gerektiğini” söylemiştir.

Pleyel ayrıca, “Türkiye, kara para aklama vakalarını, El Kaide ve IŞİD gibi BM tarafından terörist olarak tanınan gruplarla bağlantılı para transferlerini takibe almalı” dedi.

TÜRKİYE’NİN GRİ LİSTEYE KATILMA SÜRECİ

Daha önce de Türkiye 2011 yılında, tam da Suriye’deki iç savaşın patlak verdiği dönemde gri listeye alınmıştı. Ancak, hükümet tarafından gösterilen çaba ve atılan adımlar sonucunda 2014’te listeden çıkarılmıştı.

FATF’in 2019’da yaptığı toplantıda Türkiye hakkında olumsuz bir rapor yayınlayarak, “Her ne kadar Ankara hükümeti, terörün finansmanı ve kara para aklamadan kaynaklanan riskleri anlasa da, bu suçlarla mücadele çerçevesinde ciddi eksiklikleri var” ifadesine yer vermişti.[3]

Türkiye bu uyarıya karşılık olarak, bu konuda atılacak adımları içeren “Strateji Belgesini hızlandırdığı” yanıtını verdi ve çeşitli düzenlemeler yaptı.

Gelinen noktada Türkiye’nin attığı adımlar FAFT Uluslararası İşbirliği İnceleme Grubu tarafından yeterli bulunmadı ve gri listeye alınması oylanarak kabul edildi.

Böylece 39 üyeli FATF’ın “gri listesinde” yer alan ülkelerin sayısı, Türkiye’nin de eklenmesiyle 23’e yükseldi: Arnavutluk, Barbados, Burkina Faso, Kamboçya, Cayman Adaları, Haiti, Jamaika, Ürdün, Mali, Malta, Fas, Myanmar, Nikaragua, Pakistan, Panama, Filipinler, Senegal, Güney Sudan, Suriye, Türkiye, Uganda, Yemen ve Zimbabwe.

FATH’İN KURULUŞU ve AMACI

OECD bünyesinde kurulan FATF’in 39 üyesi mevcuttur. Üyelerden ikisi uluslararası kuruluş (Körfez İşbirliği Konseyi ve Avrupa Komisyonu), 37’si ise ülkelerdir. FATF’in 39 üyesi bulunmasına karşın, FATF tavsiyelerinin denetimi, dünya genelinde 200 civarında ülke üzerinde gerçekleştirilmektedir.

FATF, 1989 yılı Temmuz ayında G-7 ülkelerinin Paris’te yapılan zirve toplantısında kuruldu. Türkiye, 24 Eylül 1991 tarihinde üye oldu. Kuruluşun ilk baştaki görevi, “kara para aklamayı engellemek üzere önlemler almak” şeklinde belirlenmişti. 2001 Ekim ayında görevleri arasına, “terör finansmanını önleme” de eklendi. 2012 yılında da, “toplu imha silahlarının yayılmasını önlemek amacıyla bu silahların finansmanının engellenmesi” de görev tanımına ilâve edildi.

‘GRİ LİSTE’NİN ANLAMI

Türkiye’nin de kurucu üyesi olduğu FATH, her yıl kara para aklanması ve terörün finansmanının engellenmesi yolunda ülkelerin yaptığı çalışmaları incelemekte ve konuya ilişkin dünya tablosu çıkarmaktadır.

FATF, ülkeleri iki farklı listede sınıflandırmaktadır: Bunlardan “kara listede” yer alanlar, “kara parayla ya da terörün finansmanıyla mücadele” alanında “FAFT ile işbirliği yapmayanları” göstermektedir. İran ve Kuzey Kore bu ülkeler arasında.

Gri Liste” ise, kara para aklama ve terörün finansmanının önlenmesi konularında “eksiklikleri bulunan ve risk içeren” ülkelerin “yakın gözetim” altında tutulması anlamına gelmektedir. Eğer bu listeye alınan ülke, stratejik ve yasal eksikliklerini giderme taahhüdünü takvime bağlayarak, gerekli adımları atarsa, bu listeden çıkarılmaktadır.

Ülkenin söz konusu listeye alınmasının başat anlamı, “kara para aklama ve terörün finansmanı ile mücadele yaklaşımındaki başarısızlıklardan” dolayı olduğu ve sonuçta “küresel bir finans gözlemcisi tarafından gri listeye alındığı” şeklindedir. Türkiye’nin gri listeye alınması, Türkiye’yi bloğun finansal sistemini tehdit eden” yüksek riskli “AB dışı yargı bölgelerini” belirleyen kendi kara para aklama listesine eklemesi için AB’ye baskı yapacağı açıktır.[4]

Bu yıl Mayıs ayında yayınlanan bir IMF araştırması, FATF gri listesinin bir ülkenin “sermaye girişleri” üzerinde “büyük, önemli bir olumsuz etkiye” sahip olduğunu belirtmekteydi.[5] Söz konusu raporda, gri listeye alınmanın ülkelerin GSMH’nın yüzde 3’ü kadar tutarda “sermaye akışında durma” olduğunun saptanmasına yer vermektedir. Bu oranın ülkemiz açısından karşılığı 23 milyar Amerikan Doları’na tekabül etmektedir. Son yıllarda ülkeye “doğrudan yabancı sermaye girişi” zaten durmuştu. Bu nedenle söz konusu listeye giriş, bu konudaki “kan kaybını” artıracak niteliktedir.

Ekonomik, sosyal ve siyasal istikrar kırılganlıkları oldukça yüksek olan Türkiye’nin, mevcut çeşitli iç ve dış ölçüm ve dereceleme zayıflıklarına, ülkenin “finansal güvenirliğini” zedeleyecek bu tür bir “kara listenin bir üstü olan gri listeye alınması “çok önemli bir itibar kaybıdır”.

FATH toplantısında yeni ‘gri Liste’ açıklanıyor

 

[1] “Outcomes FATF Plenary, 19-21 October 2021”, FATF, 21.10.2021, http://www.fatf-gafi.org/publications/fatfgeneral/documents/outcomes-fatf-plenary-october-2021.html

[2] Louis Neal,“Turkey faces threat of ‘gray list’ from global financial watchdog”, Insider Voice, 20.10.2021, https://insider-voice.com/turkey-faces-threat-of-gray-list-from-global-financial-watchdog/

[3] Jonathan Spicer , “Finance watchdog ‘grey lists’ Turkey in threat to investment”, Reuters, 21.10.2021, https://www.reuters.com/business/finance-watchdog-grey-lists-turkey-threat-investment-2021-10-21/

[4] Laura Pitel ve Mehreen Khan, “Turkey faces threat of ‘grey-listing’ by global finance watchdog”, FT, 20.10.2021, https://www.ft.com/content/74ff270e-6f1d-489f-802b-cd9b36c86fa3

[5] Mizuho Kida ve Simon Paetzold “The Impact of Gray-Listing on Capital Flows: An Analysis Using Machine Learning”, IMF, 27.05.2021, https://www.imf.org/en/Publications/WP/Issues/2021/05/27/The-Impact-of-Gray-Listing-on-Capital-Flows-An-Analysis-Using-Machine-Learning-50289

PAYLAŞMANIZ İÇİN