Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa sosyalizmlerinin çökmesi dünya sosyalist hareketini çok olumsuz etkilemişti. Şimdi bütün dünyada sosyalistlerinde yükselen bir hareketlenme görülüyor. Devrimci partilerin yeniden canlanması Çin, Küba, Kore DHC, Vietnam ve Laos partilerine de güç veriyor
CEM KIZILÇEÇ
1990’larda ve 2000’lerin başında dünya sosyalist partileri içinde Çin, Vietnam ve Küba’daki sosyalist yenilenme reformlarına dayanan inşa çabalarına karşı büyük bir kuşku havası hakimdi.
Bu bir bakıma doğaldı, her yeni çıkış yolu arayışı başlangıçta tereddütler yaratabilirdi. Ayrıca Gorbaçev’in “sosyalist reform” çağrısı ile yola çıkıp daha sonra Amerika ve Batılı mali sermayeye bel bağlayıp Sovyetler Birliği’ni ve ‘Sosyalist Kamp’ı kaosa sürükleyip, hem bölücü milliyetçilik ile uzlaşması hem de içerdeki karşı devrimci güçlerin önünü açması, dünya sosyalist partileri arasında şok etkisi yaratmış, sosyalizmde reform ve yenilenme, karşı-devrim ve kapitalizme teslimiyet olarak görülmeye başlamıştı. Türkiye’de bile Çin’in dostları, “Deng Xiaoping eşittir Gorbaçev o da eşittir kapitalizme teslimiyet” görüşünü yaymaya başlamıştı.
Şimdi önyargılar büyük ölçüde kırıldı.
Diğer bir önyargı da, sosyalist akımın gelişimini şu veya bu kıta ile sınırlama görüşü. Elbette en fazla sosyalist parti üyesinin bulunduğu kıta Japonya dahil Asya kıtası. Gelişmiş kapitalist ülkeler arasında en fazla komünist parti üyesi açık ara bir üstünlükle Japonya’da bulunuyor.
Tüm Kıtalarda Tutumlar Kökten Değişti
En önemlisi bugün Çin, Vietnam, Küba, Kuzey Kore ve Laos’da, iktidardaki sosyalist partiler, birbirlerinin Marx’ın, Gotha Programı’nın Eleştirisi adlı çalışmasında tanımladığı sosyalist ve komünist topluma doğru ilerleyen ülkeler olarak görüyorlar. Aralarında güçlü bir dayanışma ve işbirliği var. Daha da önemlisi bugün sadece komünist partiler değil, sosyalist akım dediğimiz büyük ailenin diğer partileri olan demokratik sosyalist partiler, devletçi sosyalist partiler, işçi sosyalizmini savunan sosyalist partiler, öz-yönetim sosyalizmini savunan sosyalist partiler, bunların tümü sosyalist ülkelerin başarılı çabalarına destek veriyorlar.
Avrupa Ülkelerinde Canlanma
Avrupa kıtasında eski Sovyet coğrafyası da dahil olmak üzere, hâlâ parti adıyla, simgeleriye ve ideolojik yönelim bakımından sosyalizmi savunan partiler kabaca üç bölüme ayrılabilir:
Birinci bölüm, bunlar Marksizm ve Leninizm’in yaşayan özüne sadık kalarak, görüşlerini çağın yeni gelişmeleri içinde yenileyen partiler. Bu grup içinde Çekya (Bohemya-Moravya) Komünist Partisi, Ukrayna KP, Rusya Federasyonu KP, SBKP (Oleg Shenin), Moldavya KP, Portekiz KP’yi sayabiliriz.
İkinci bölüm, “demokratik sosyalizm” ile komünizmi çeşitli derecede harmanlamaya çalışan partiler: Fransa, İtalya, İspanya, Kıbrıs Rum (AKEL), İtalya yeniden İnşa, Romanya, Slovakya partilerini sayabiliriz. Bu sayı çoğaltılabilir, bunlar içinde İtalya Yeniden İnşa Komünist Partisi, Küba sosyalizm inşasına ve BRICS in dünya siyasetinde olumlu rolüne işaret ederken, Çin ve Vietnam sosyalizmine soğuk yaklaşıyor. Diğerleri bazı eleştirel noktalara rağmen olumluyor ve destekliyor.
Üçüncü bölüm: Komünizmi, Gramsci düşüncesi, Filozof Holz Heinz düşüncesi ve sol popülist düşüncelerle harmanlamaya çalışan partiler: Almanya, Rusya, İngiltere, Belorusya, Belçika Emek Partisi, İtalya Komünist Partisi, İsveç , Norveç, Finlandiya, Bulgaristan Sosyalist Partisi, Macaristan İşçi Partisi, İsviçre Komünist Partisi…
Bu sayı çoğaltılabilir. Bunlar arasında Belçika Emek Partisi mesafeli bir tutum alırken diğerleri görece güçlü bir olumlama gösteriyor. Fakat bazı noktalarda tereddüt ve eleştirileri var. Bunlar içinde, Rusya (iki etkili parti), İtalya Komünist Partisi ve Belorusya en yakın tutum içinde. Bu grup içinde Kuzey Kore konusunda mesafe koyma görüşünü savunan partiler var, örnek Almanya KP. Bu üç grup içindeki tüm partiler kendi aralarında olumlu bir görüş alışverişi içindeler.
Parlayan Yıldızlar: Ukrayna, Çekya, Moldavya ve Belçika Partileri
Son yıllarda bu 4 parti başarılı bir gelişme içindeler. Ukrayna Komünist Partisi, bunlar arasında en kahraman ve güçlüklere karşı direnci en güçlü parti konumunda. Ukrayna’daki Amerikancı ve NATO’cu aşırı sağ hükümet, Ukrayna’yı böldükten sonra ve Batı yörüngesine soktuktan sonra baş hedef olarak Ukrayna KP’yi görerek bir dizi anti-sosyalist yasa çıkardı ve bu partinin yasal çalışmasını kısıtlamak için onlarca komplo ve yasa çıkardı. Çünkü, Ukrayna KP, ülkenin bölünmesine ve kapitalist yola sokulmasına kararlı bir şekilde direnen bir partiydi. Daha önceki dönemde Partiyi kitlelerden koparan hataları görmeye başlamış ve kararlı bir biçimde kendini düzeltmeye başlamış bir partiydi. Aşırı sağ ve faşizan güçlerin kullanıldığı sokak darbesinden önce yapılan 2012 seçimlerinde % 13.5 oy almıştı. İç ve emperyalist baskılar artınca bir sonraki seçimde % 5 barajının altında kaldı. Fakat Ukrayna KP, hızla toparlanıyor, son iki yıl içinde partiye 35 Bin yeni üye katıldı ve üye sayısı 110 bine ulaştı.
Ukrayna KP’nin sosyalist ülkelere yaklaşımı
Bir ay önce, partinin önde gelen teorisyeni ve ikinci genel sekreteri Georgy Kryuchkov yazdığı önemli ve uzun bir makalede ÇKP ve Küba KP’nin sosyalizmin inşasında kaydettiği büyük başarıların heyecan verici olduğunu savundu.
Bu başarıların aynı zamanda Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa’da meydana gelen karşı devrimlerin kaynaklarına ışık tuttuğunu yazdı. Kryuchkov’a göre bugünkü sosyalist ülkelerin büyük başarılarının temelinde Marksizm ve Leninizm’in özüne ve gösterdiği yola sıkı sıkıya bağlı kalmaları ve başka ülkeleri kopya etmeden kendilerine özgü bir sosyalizm inşa yolu belirlemeleri oldu.
Ukrayna Komünist Partisi son günlerde Küba’da meydana gelen kargaşa çabalarına karşı kararlı bir tutum alarak Amerikan müdahalesini ve Amerikan ambargosunu eleştirdi ve Batılı güçlerin Küba’da Ukrayna tipi bir faşist darbe hayali kurduklarına işaret etti. Küba halkını Ukrayna tipi bir darbeye karşı uyardı. Parti genel sekreteri, Peter Symonenko, Ukrayna KP adına ÇKP önderliğine yazdığı 100. Yıl kutlama mesajında, “Yaşasın Sosyalizm! Bütün Ülkelerin İşçileri Birleşin” sloganı ile birlikte Enternasyonal dayanışmaya vurgu yaptı ve ÇKP’nin geçmişteki ve bugünkü başarıları ile dünyanın Doğu’sunun ve tüm dünyanın kaderini değiştirdiğini ifade etti. ÇKP’nin sosyalizmi inşada kazandığı mucizevi başarıların ve Çin’in dünya arenasında siyasi ve ekonomik rolünün artmasının temelinde bu partinin daima Çin halkına ve Çin milletine hizmet etmeyi ve onlara dayanmayı en büyük ilke haline getirmesi olduğunu yazdı. (https://www.kpu.ua/)
Moldova Komünist Partisi, sol cephe kurarak son seçimlerde büyük başarı kazandı ve 7 yıl önce Batılı güçlerin müdahalesi ile kaybettiği iktidara aday olduğunu kanıtladı. Bu partinin lideri Voronin, etkileyici bir Marksist teorisyen ve siyasi birikimi çok güçlü. Çekya’da hem parlemento hem de belediye seçimlerinde gerici baskılara ve yasaklara karşın büyük başarılar kazanan Bohemya-Moravya KP, işçi ve gençlik örgütlerini güçlendirerek oyunu % 15’lere çıkardı ve bu yıl Ekim ayında yapılacak parlamento seçimlerine ilişkin anketlerde % 18 oy alma şansı veriliyor.
Kuzey ve Güney Amerika
Kuzey ve Güney Amerika’da bir çok köklü geçmişe sahip olan partiler olumlu tutum içinde, bunlar arasında Troçky sosyalizminden komünizme yönelmiş partiler de var. Bu komünist partiler içinde de farklı derecelerde demokratik sosyalizmin kimi görüşlerini ödünç alan çeşitli partilere rastlanıyor.
Bunlar arasında Amerikan KP, Amerika Özgürlük ve Sosyalizm Partisi, Brezilya KP, Şili KP, Peru KP, Kanada KP, Ekvator KP gibi partiler öne çıkıyor.
Kuzey ve Güney Amerika’da demokratik sosyalist ve yurtsever-devletçi sosyalist partiler
Bu bölgede çok sayıda bu gruba giren parti var: Meksika İşçi Partisi, Ekvator, Nikaragua, Venezuella Birleşik Sosyalist Parti (Chavez), Brezilya İşçi Partisi, Bolivya, Peru KP (Kızıl Anavatan), Şili, Arjantin, Uruguay, Ekvator Sosyalist Parti, Panama Demokratik Devrimci Parti, Dominik Birleşik Sol Hareketi ve diğerleri… Bu partilerin neredeyse ezici çoğunluğu sosyalist ülkelere karşı olumlu bir yaklaşım içinde.
Asya Kıtası
Bu bölgede en önemli yenilik Nepal’deki krallığı deviren anti-emperyalist bir parlamenter demokratik devrimin zafere ulaşması. Komünist partiler önderliğinde gelişen ve azınlık milliyet sorununu federal bir çözümle barışçı bir şekilde halleden devrim, toprak ve köylü sorununu çözerek barışçı bir şekilde sosyalizme doğru ilerlemeyi adım adım gerçekleştiriyor.
Nepal’deki önde gelen üç parti sosyalist ülkeleri güçlü bir şekilde destekliyor.
Asya’da son iki yıl içinde çok etkili ve başarılı bir performans göstermiş olan Japonya KP tutum değiştirdi, bu parti daha önce aldığı bir kararla 3 ülkeyi sosyalizm yolunda ilerleyen ülkeler olarak tanımlamıştı. Son kongrede Çin’i hegemonyacı devlet olarak niteleyen karar aldı. Hong Kong ve Venezuella kargaşalarında ve Uygur konusunda Çin ve Venezuella hükümetinin karşısında, “demokrasi ve insan hakları” söylemini öne çıkardı ve çok sert eleştiriler yöneltmeye başladı. Japonya KP, Küba’da meydana gelen son protestolar konusunda da suskun kaldı.
Hindistan’da en güçlü konumda olan 2 komünist partisi de sosyalist ülkelere ve iktidardaki komünist partilere tam destek veriyor. Sadece, Marksist-Leninist Kurtuluş Partisi’nin sosyalist çerçeve içinde eleştirileri var. Marksist-Leninist Kurtuluş Partisi Hindistan Komünist Partisi (Marksist) ve Hindistan KP ile sürekli bir güçbirliği içinde.
İsrail KP, Avustralya KP, Azerbaycan KP, Irak KP, Lübnan KP, Filistin KÖ, Suriye KP, Sri Lanka KP, Kazakistan KP, İran Tudeh KP ve Ürdün Sosyalist Partisi, Bengladeş İşçi Partisi, Moğolistan Devrimci Halk Partisi; aynı süreçte olumlu yaklaşım içindeki partiler arasında.
Bu kıtadaki demokratik sosyalist partiler arasında Kamboçya Halk Partisi, Filistin Halk Partisi, Kürdistan Yurtseverler Birliği de Çin, Küba, KDHC ve Vietnam’a olumlu tutum içinde.
Afrika Kıtası Partileri ve ‘Afrika Sosyalizmi’ Akımının Canlanması
Bu kıtada en olgun komünist partiler iktidardaki Güney Afrika Komünist Partisi ve Mısır Komünist Partisi olarak göze çarpıyor.
Güney Afrika KP, uzun bir zamandan bu yana Küba ve Vietnam ile iyi ilişkiler içindeydi. 2007 yılından itibaren ÇKP ile ilişkilerini güçlendiren bu parti, yaptığı araştırmalardan sonra “Çin’i geç ve yanlış anladıklarını” belirterek Çin’in sosyalizm yolunda ilerlediği gerçeğini kabul ederek ilişkileri daha da güçlendirme kararı aldı.
İktidardaki Güney Afrika Ulusal Kongresi, Afrika’daki en prestijli sosyalist partilerden biridir ve demokratik sosyalizm ile anti-emperyalist Afrika sosyalizmini savunan ve komünist partilerle işbirliğini savunan bir partidir. Çin, Küba Vietnam ve Kuzey Kore’ye çok sıcak yaklaşmaktadır.
Aşağıda adları verilen partilerin bir çoğu anti-emperyalist Arap ve Afrika sosyalizmini, demokratik sosyalizm ve komünizm ile harmanlamaya çalışan partilerdir.
Fas İlerleme ve Sosyalizm Partisi (PPS)* (Bu parti eski komünist partisinin devamı)
Mısır Komünist Partisi, Mısır Sosyalist Partisi;
Tunus İşçi Partisi;
Burkino Faso İlerleme İçin Halk hareketi,
Zimbabve Afrika Ulusal Birliği– ZANU,
Mozambik Kurtuluş Cephesi (FRELİMO),
Sudan Halk Kurtuluş Partisi,
Angola’nın Kurtuluşu İçin Halk Hareketi (MPLA);
Kongo Demokrasi ve Toplumsal İlerleme İçin Birlik Partisi, Kongo İşçi Partisi;
Namibya Güney Batı Afrika Halk Örgütü (SWAPO);
Nijerya Demokrasi ve Sosyalizm Partisi NPDS;
Uganda Ulusal Direniş Hareketi;
Tanzanya Sosyal Kurtuluş Partisi;
Etiyopya Halkın Devrimci Demokratik Cephesi Partisi (EPRDF);
Botswana Halk Partisi;
Eritre Demokrasi ve Adalet İçin Halk Cephesi (Eski Eritre Halk Kurtuluş Cephesi’nin devamı) …
Bu partilerin büyük çoğunluğu ülkelerinde iktidarda ve hegemonyacılığa ve sömürgeciliğin kalıntılarına karşı mücadele ediyorlar ve sosyalist ülkelerle çok yakın bir dayanışma içindeler. Bunlar 1950’lerden itibaren zaten Sovyetler Birliği, Doğu Avrupa ülkeleri Küba, Arnavutluk, Vietnam ve Çin ile sömürgeciliğe karşı silah arkadaşlığı yapmış olan anti-sömürgeci Afrika sosyalizminin köklü partileridir.
PAYLAŞMANIZ İÇİN