Ayasofya mozaiklerini patrik mi sıvayacak, İşid mi parçalayacak?

BESİM B. BEZİRCİLİ

Bana sorarsanız Ayasofya’nın ibadete açılması sadece ve sadece bu eşsiz mozaikler yüzünden mümkün değil. Hukuki, siyasi sorunlar elbette önemli ama belirleyici değil. Atılan adım gündelik iç siyasetle ilgili o da bence geri tepti, İyi Parti ve diğer muhafazakar partiler daha atak davrandı mecliste, açılması yönünde önerge bile verildi ama reddedildi.

Peki mozaikler yüzünden neden açılamaz?

Çok basit, İsa, Meryem, Vaftizci Yahya, Bizans imparatorları, imparatoriçe,insan yüzlü melekler ( Serafim) Haç sembollerinin olduğu yerde namaz kılınamaz da ondan. Çünkü hepsi İslama göre şirke veya putperestliğe girer.

İsa’nın önünde secde eden imparator ve diğer resimlerle burası bir “müşrikhane” veya Pagan tapınağı görünümündedir,tabii müze olarak değil de Müslüman ibadethanesi olarak bakarsak.

İlber Ortaylı’yı dinledim, tırı vırı laflardan başka bir şey söylemiyor, bu konuya hiç değinmiyor, tv sunucusu daha başta bir kelimeyi yanlış telaffuz ettiği için İlber Ortaylı’dan paparayı yiyince mi bilinmez bu soruyu sormayı aklına getiremiyor, daha doğrusu editörleri adam gibi soru hazırlamamış. Ortaylı hâlâ Sinan’ın yaptığı payandalarla Ayasofya’nın ayakta kaldığını terennüm edip duruyor, araştırıyorum bakıyorum binanın ayakta kalması için ilk payandalar 1317’de yapılmış yani neredeyse Sinan dan 150 yıl önce, Ortaylı o konuda da bilerek cahil. Her neyse bir Nedim Şener bunu akıl edip iki gün önce köşesinde yazmış ve yeniyle eski diyanet işleri başkanlarına sormuş onlar da “mahsur yok” demişler, hatta eski diyanet işleri başkanı: “Kıblede resim olmadıkça, ki yok” demiş “sorun olmaz” şeklinde açıklama yapmış. Oysaki tam da mihrabın üzerinde yani kıble tarafında Meryem’in kucağında çocuk İsa ile tasviri var, diyanet işleri bunu bilmiyor mu? çözemedim.( Nedim Şener de dersine iyi çalışmamış susmuş öyle kabul etmiş) Eklediğim resimlerde bunu görebilirsiniz.

Mihrap, kıble yönünde Meryem ve çocuk İsa

Cemaat-i Müslümin Meryem ve İsa ya mı secde edecek, namaz kılarken şirk mi koşacaklar bunu da tabii ulema bilir!
İki seçenek var bu durumda ya müze olarak kalacak ya da Ortaçağ’a geri dönüp ‘İkonoklazm Dönemi’nde olduğu gibi putları yıkacağız.

Putkırıcılık döneminde Ayasofya da mozaikleri sıvayarak yok eden de Konstantinopolis patriği olmuş, o dönemler farklı değerlendirilir ama günümüzde hatırlarsınız Afganistan’daki binlerce yıllık Buda heykellerini Taliban top atışıyla yıkmıştı, Suriye deki Palmira antik kentinde İşid kazmalarla saldırmıştı put diye binlerce yıllık kültür mirasına.
Evet, ibadethane olur ama ancak bu şekilde onları sıvayarak ya da yerinden alarak bir müzeye kaldırarak… Yani her durumda akıl almaz bir barbarlık seçeneği ile. Bu da Ayasofya’nın son yağması olarak tarihe geçer. İşte hiç kimse bunun hesabını veremez.

Çağdaş Türkiye, İşid’le Taliban’la ya da Ortaçağın aforozcu patrikleri ile birlikte mi anılacak?

Aya Sofya’nın Güney galerisindeki bir pencerenin yanında İmparator Konstantin Monomakos ve karısı Zoe’yi Pantokrator İsa ile birlikte gösteren mozaik (11. yüzyıl) yer alır. Zoe’nin babası imparatordur ama oğlu yoktur. Ölünce üç kızından biri olan ve 40 yaşından sonra üç kez evlenmiş, dindar ve entrikalarıyla ünlü Zoe’nin eşleri imparator seçilir. Eşi değişince figürün başının ve isminin de değiştirildiği mozaikteki izlerden anlaşılır. Zoe elinde bir ferman, üçüncü eşi ise kese tutar
Sunu Mozaiği’nde Konstantin İstanbul’u, Justinianos Ayasofya’yı Meryem’e takdim eder. Bu sunum Meryem’in İstanbul’un ve Ayasofya’nın koruyucusu olduğunu gösterir. 10. yüzyılın sonlarına ait simetrik mozaikte ayrıntılardan kaçınılmıştır. Arka plandaki altın rengi figürleri ön plana çıkarır. Çok ender rastlanan gümüş rengi mozaik kullanımı açısından da önemlidir. Kucağında İsa ile perspektife uygun gösterilmiş bir kaide üzerinde tahtta oturan Meryem’in iki tarafında madalyonların içindeki monogramlar ‘Tanrı Anası’ olduğunu sembolize eder. Justinianos’un arkasında yukarıdan aşağıya ‘Hatırası Ünlü İmparator Justinianos’, Konstantin’in arkasında ise ‘Azizler Arasında Büyük İmparator Konstantin’ yazılıdır. Figürlerin başları kutsallıklarını simgeleyen halelerle çevrilidir.
İmparator Kapısı üzerinde yer alan Pantaktrator İsa tasvirli mozaikte ortada; İsa, arkalıklı bir taht üzerinde oturmakta, sağ eliyle takdis eder durumda, sol eliyle sayfaları açık bir İncil tutmaktadır. İncilin üzerinde Grekçe ” Barış Sizinle Olsun. Ben Dünyanın Nuruyum” ibaresi yazılıdır. Sağ tarafta madalyon içerisinde Başmelek Cebrail (Gabriel), sol tarafta ise madalyon içerisinde Hz.Meryem tasvir edilmiştir. İsa’nın ayakları dibinde ona secde eder durumda Doğu Roma İmparatorlarından VI. Leon ( 816- 912) yer almaktadır. Mozaik tasvir 10. yüzyıla tarihlenmektedir.
Taliban Afganistan da Buda heykellerini top ateşiyle yıkarken.
İşid Palmira kentinde antik eserleri (putları !) parçalerken.